varen voor de kamer Zeeland van de V.O.C.
212
van een aantal van de officieren en on
derofficieren, alsmede hun geografi
sche herkomst staan vermeld. Dergelij
ke overzichten zijn er voor de tweede
helft van de jaren '30 13) en voor een
groot deel van de jaren '70 van de acht
tiende eeuw14). Onderzoek wees uit dat
het alle in deze periode voorZeeland uit
gevaren schepen betreft. Het gaat dus
om aaneengesloten tijdvakken. Telling
van de namen levert een indruk van de
herkomst van deze zeevarenden op.
Een tweetal kanttekeningen vooraf. In
de eerste plaats gaat het om zogenaam
de lijsten van RecommandatieVoor
de jaren '30 bestaan er echter twee
soorten lijsten, die elkaar overlappen. De
ene betreft „recommandatie", de andere
is een lijst van definitieve aanstelling.
Vergelijking van de overlappende perio
de leverde slechts één wijziging op, zo
dat aangenomen kan worden dat op
voordracht in de regel ook werkelijk
aanstelling volgde. In de tweede plaats
is steeds per reis geteld. Dat wil zeggen
dat sommige personen tweemaal zijn
geteld, als zij in de periode in kwestie
tweemaal voor de kamer Zeeland zijn
uitgevaren. Voor beide tijdvakken gaat
het om de rangen van schipper, opper
stuurman, onderstuurman, derde waak,
onderkoopman of assistent en comman
deur, zodat vergelijken mogelijk is. Om
die reden zijn in de onderstaande tabel
len ook relatieve aantallen gegeven. Het
betreft alle in de periode van 3 januari
1 736 tot 23 mei 1 740 en van 21 januari
1 772 tot 1 9 augustus 1 779 uitgevaren
schepen: in totaal respectievelijk 43 en
41. Absoluut gezien vertrok er 315 en
272 maal iemand in de genoemde ran
gen naar Azië. De reizen naar de Kaap in
de jaren '70 zijn niet verwerkt. Teneinde
zo volledig mogelijk te zijn, worden in de
tabellen de zes rangen afzonderlijk ver
meld. De voornaamste Zeeuwse steden,
eilanden en Zeeuws-Vlaanderen zijn
eveneens apart onderscheiden. De ove
rige categorieën omvatten de rest van de
Republiek en het buitenland. „Onbe
kend" wil zeggen dat de plaats van her
komst niet duidelijk is of niet is gegeven.
Ten aanzien van de geografische her
komst in de tweede helft van de jaren
'30 blijkt dat ongeveer tweederde deel
van oorsprong Zeeuw was. Binnen Zee
land nam Walcheren een belangrijke
plaats in. Opvallend is het aandeel van
de Vlissingers: maar liefst 27% van het
totaal. Middelburg volgt als tweede met
17,5%. Na Walcheren blijken vooral
Zierikzeeënaren aan te monsteren:
7,3%. Tholen, Sint Philipsland, Noord
en Zuid-Beveland leverden nauwelijks
zeevarenden in de hogere rangen aan de
V.O.C. Een enkeling was afkomstig van
Zeeuws-Vlaanderen. Ongeveer één op
de vier varensgezellen kwam uit de rest
van het land. De voornaamste plaatsen
waren Amsterdam (10 maal), Den Haag
(6), Rotterdam (6) en Dordrecht (5). Ver
uit de meesten kwamen uit Holland, de
overigen uit Brabant, Overijssel en Fries
land. Buitenlanders zijn in de hogere
rangen niet zoveel te vinden: nog geen
1 2%. Zij kwamen vooral uit Duitsland en
de Zuidelijke Nederlanden.
Als naar de functies wordt gekeken valt
op dat de schippers vrijwel zonder uit
zondering allen Zeeuwen waren: 39 van
de 43, ofwel ruim 90%. En ondanks het
feit dat Vlissingen de meeste zeevaren
den leverde, kwamen toch evenveel
schippers uit Middelburg als uit de
eerstgenoemde stad. Voorts leverden
binnen Zeeland alleen de steden Veere
en Zierikzee schippers. Commandeurs
daarentegen blijken zelden van Zeeuwse
afkomst te zijn geweest.
De periode 1 772-1 779 geeft een aantal
verschuivingen te zien. In de eerste
plaats is het getal derZeeuwen iets afge
nomen. Meer in het oog springt de ster
ke teruggang van het aantal Vlissingers.
Nu maken zij nog maar 5% uit van het
totaal, terwijl zich onder hen nauwelijks
onder-
totaal
opper
j i
1
comman
geografische herkomst
schipper
stuurman
stuurman
waak
assistent
deur
absoluut
relatief
Middelburg
14
7
9
16
7
2
55
17,5
Vlissingen
15
19
29
19
2
1
85
27,0
Veere
6
2
4
6
2
20
6,4
rest Walcheren
-
-
1
-
1
0,3
Zierikzee
4
6
7
5
-
1
23
7,3
rest Schouwen-Duiveland
-
-
-
2
-
-
2
0,6
Goes
-
-
-
1
-
1
0,3
rest Zuid-Beveland
-
-
2
1
3
1,0
Noord-Beveland
-
-
1
1
0,3
Tholen
-
1
1
0,3
Sint Philipsland
-
-
-
-
-
0
Zeeuws-Vlaanderen
-
-
2
1
2
2
7
2,2
totaal Zeeland
39
34
55
50
14
7
199
63,2
rest Republiek
2
9
7
19
20
17
74
23,5
buitenland
1
1
9
9
7
10
37
11,8
onbekend
1
1
2
1
-
-
5
1,5
totaal
43
45
73
79
41
34
315
100,0%
Geografische herkomst van enkele officieren en onderofficieren, uitgevaren voor de kamer Zeeland tussen 3.1.1736 en 23.5.1 740 in absolute en relatieve aantallen.
