varen voor de kamer Zeeland van de V.O.C.
221
langrijke werkgeefster, zowel aan de wal
als op haar schepen, met een uitstraling
die de grenzen van het gewest en de Re
publiek overschreed. Vele tienduizen
den Zeeuwen hebben in de 17de en
18de eeuw te maken gehad met de
Compagnie alhier en voorts verschafte
zij aan boord werk voor een nog groter
aantal niet-Zeeuwen, waaronder velen
van buiten de Republiek.
Noten:
1E. van der Doe en A. Wiggers: „De kamer Zee
land van de V.O.C. als werkgeefster; Enige op
merkingen over haar personeel aan de wal in de
tweede helft van de 18de eeuw", in: Zeeuws
Tijdschrift 37 (1 987) 3, 1 07-1 1 3.
2. J. de Hullu: Op de schepen der Oost-Indische
Compagnie, vijf artikelen ingeleid, bewerkt en
voorzien van een studie over de werkgelegen
heid bij de VOC door J. R. Bruijn en J. Lucassen,
Groningen 1 980. De betreffende artikelen van
De Hullu verschenen in de jaren 1913/1914.
3. D. Roos: Zeeuwen en de VOC, Middelburg
1987, 79, 98.
4. J. R. Bruijn: „De personeelsbehoefte van de
VOC overzee en aan boord, bezien in Aziatisch
en Nederlands perspectief", in: Bijdragen en
Mededelingen betreffende de Geschiedenis der
Nederlanden (BMGN) 91 (1976) 2, 233.
5. Bruijn: „De personeelsbehoefte", in: BMGM
(1976) 220.
6. Rijksarchief in Zeeland (RAZ): Archief familie
Mathias-Pous-Tak van Poortvliet (M-P-TvP),
inv.nr. 227„De Bewinthebberen ter Kamere
Zeeland saluitz.j.
7. RAZ, M-P-TvP, inv.nr. 227, „Manqueerd", z.j.
8. RAZ, M-P-TvP, inv.nr. 190, brieven aan be
windhebber B. Mathias Pous, 4de kwart 18de
eeuw; inv.nr. 211, idem; inv.nr. 227, idem.
9. RAZ, M-P-TvP, inv.nr. 227, „Ondersoek welke
middelen voor de Compagnie te verkiesen zijn
ter bekoming van een aantal meerdere bevaere
mattroosen, dan zig thans komen aanbieden",
z.j.
10. Zeeuws Documentatiecentrum (ZD), PLA 43
B25, „Waarschouwinge", 4.4. 1767.
11. RAZ, M-P-TvP, inv.nrs. 279, 280, bekendma
kingen van openbare verkopingen van goede
ren, 4de kwart 18de eeuw.
12. RAZ, Verzameling Aanwinsten (VA), 1960 nr.
1 7-sub 1 39, brief diaconieën Nederduitse- en
Waalse gemeenten, 20.7.1769.
13. RAZ, M-P-TvP, inv.nr. 34, Lijsten van „d'Aen-
stellingh der Scheeps Officieren voor d'Equipa-
gie", 1 738/1739, 1 739/1 740; inv.nr. 60, „Lijst
der Schepen der Oostind. Comp. ter Camer Zee
land vertrocken Ao. 1736 tot Ao. 1739 in-
cluijs".
1 4. RAZ, M-P-TvP, inv.nr. 227, Lijsten van „Recom
mandatie tot de Officieren op Scheepen voor de
Equipagie", 1771/1772, 1772/1773, 1773/
1774, 1774/1775, 1775/1776, 1776/1777.
1 5. De Hullu: Op de schepen, bijlage 3A en 3B bij
studie over werkgelegenheid door Bruijn en Lu
cassen, 1 38-1 39. N.B. Wat betreft de aanmon
stering van soldaten worden voor de jaren
1730/1731 geen cijfers gegeven.
16. Bruijn: „De personeelsbehoefte", in: BMGN
(1976) 238-239/ noot 41.
17. Ibidem, 241-242.
1 8. RAZ, Archief Godshuizen te Middelburg (GM),
inv.nr. 1 503, register van aan zeevarende we
zen uit het Armweeshuis verstrekte uitrustin
gen, 1771-1788; inv.nr. 1 600, register van aan
jongens uit het Burgerweeshuis verstrekte uit
rustingen, 1726-1762; inv.nr. 1601, idem,
1 753-1 81 2; inv.nr. 1 631register van jongens
uit het Burgerweeshuis, die ter zee varen,
1 720-1 773; inv.nr. 1 633, stukken betreffende
de uitrusting van jongens ter zeevaart uit het
Burgerweeshuis, 1774-1785.
19. RAZ, GM, inv.nr. 1580, notulen van president
en regenten van het Burgerweeshuis, 1771-
1782, d.d. 20.1.1779,4.8.1780, 10.1 1.1780;
inv.nr. 1581, idem 1782-1789, d.d.
18.6.1784, 22.10.1784, 31.7.1789,
14.8.1789, 28.8.1789, 1 1.9.1789,
25.9.1789; inv.nr. 1582, idem, 1790-1795,
d.d. 12.8.1791, 4.1 1.1791, 18.1 1.1791,
2.12.1791, 16.12.1791.
20. RAZ, GM, inv.nr. 1 600, register van aan jongens
uit het Burgerweeshuis verstrekte uitrustingen,
1726-1762, fol. 162-163.
21. RAZ, GM, inv.nr. 1536, extracten notulen dia
kenen van de Nederduitse armen, 24.4.1739,
2.5.1739; inv.nr. 1545, afschrift testament
Hendrik Pookx en Maria de Waert, 30.5.1 733.
Volgens het legaat van het echtpaar waren de
peperkoeken, vanaf 1740 verstrekt, oorspron
kelijk bedoeld voor de 400 jongste wezen van
het Armweeshuis, maar alle wezen, ook die uit
het Burgerweeshuis, konden hiervan profite
ren.
22. RAZ, GM, inv.nr. 1 585, brief Johannes van der
Plas, 27.1.1782.
23. RAZ, GM, inv.nr. 1585, (concept)brief regenten
van het Burgerweeshuis te Middelburg,
25.3.1782.
24. RAZ, GM, inv.nr. 1585, brief regenten van het
Burgerweeshuis te Amsterdam, 1.3.1 782.
25. RAZ, GM, inv.nr. 1 585, brief Nicolaas Barbé en
Pieter Booggaart, 17.4.1782.
26. Aan de hand van gegevens ontleend aan: RAZ,
Verzameling Handschriften (VH), inv.nr. 358,
„Vervolg van het kort gevat Jaarboek van de Ed.
Geoctrooyeerde O.I.C. ter kamer Zeeland, bij
eenvergadert door Jan du Pon"; „Neder/and-
sche Jaerboeken" dln. 16, 17, Amsterdam
1781/1782; J. R. Bruijn, F. S. Gaastra Et I.
Schöffer (eds.), Dutch-Asiatic shipping in the
1 7th and 1 8th centuries, vol. II, Rijks Geschied
kundige Publicatiën (RGP) 1 66, 's-Gravenhage
1979.
27. RAZ, Archief familie Schorer, inv.nr. 510, brief
bewindhebbers O.I.C. kamer Zeeland,
7.1.1782.
28. RAZ, Archief Rekenkamer van Zeeland, bijlagen
bij rekeningen, inv.nr. C 6039, „Lijst van ver
diende gages van personen in dienst der Ed.
Oost-Indische Compagnie overleden, welke het
Collateraal Subject zijn en bij de KamerZeeland
bekend", 1.7.1781-31.12.1781.
29. De Hullu: Op de schepen, 1 1 3-1 26.
30. RAZ, Rechterlijk archief Zeeuwse eilanden,
inv.nr. 1018, weeskamer Meliskerke, boedelin
ventaris van Eva Adriaans, 1.1.1729. De prijs
van ossen werd bepaald door hun gewicht en
bedroeg 6 schellingen en grooten Vlaams het
pond.
31. RAZ, M-P-TvP, inv.nr. 285, „Nota van Victualie
bij de kamer Zeeland in voorraad", 30.1 0.1 795.
32. ZD, PLA 43 B 16, „Publicatie", Middelburg,
9.6.1759.
33. RAZ, M-P-TvP, inv.nr. 233, „Lyste van de Vic
tualiën, noodig voor Compagnies Schip Voor
land, volgende de [zomer] Lyst voor 300 Kop
pen", z.j. [1 794].
34. ZD, niet geïnventariseerd oud-Zeeuws bezit,
„Lyste en Reglement voor den jare 1 742", Am
sterdam, 1 5.1 1.1 742. Zie ook: RAZ, M-P-TvP,
inv.nr. 264, „Lyste en Reglement van den jare
1742", Amsterdam, 15.1 1.1742. Behalve de
titel en de drukletter zijn zij inhoudelijk gelijk
aan elkaar.
35. RAZ, M-P-TvP, inv.nr. 233, „Plan van Bagagie
door de Officieren der gehuurde Scheepen en
een vergoeding in gelde", 20.4.1784.
36. De Hullu: „Oyoc/e schepen 81-98.
37. J. Veirac: „Antwoord over de Rotkoorts op de
O.l. schepen" en B. Hussem: „Antwoord over
dezelfde stoffe", in: Verhandelingen uitgegeven
door het Zeeuwsch Genootschap der Weten
schappen (VZGW) VI (1778), 3-1 10, 1 1 1-221.
38. C. Kayzer: „Antwoord op de Vraag betreffende
het stichten van een Hospitaal voor onvermoo-
gende en oude Zeelieden", in: VZGW XIII
(1786), 3-1 16.
39. RAZ, M-P-TvP, inv.nr. 254, „Bedenkingen over
het opregten van een Drijvend Hospitaal", z.j.
40. E. Lombard: „Antwoord over de beste schepen,
ten dienste van de O.l. Compagnie" en W. Ude-
mans: „Antwoord over dezelfde stoffe", in:
VZGW VII (1780), 203-299, 300-360.
41Gemeentearchief Middelburg, Collectie Daman
(niet geïnventariseerd), „Journaal gehouden op
het E.O. Comp.s Schip De Pallas van al Ie Ziekten
En gebreeken geduerende de Reijsvan Needer-
landt Na Batavia voorgevallen door Jan Wil
lem Daman Opperchirurgijn", 1766-1768.
42. RAZ, M-P-TvP, inv.nr. 226, Nieuw Reglement
en Instructie voor 's Compagnies Doctoren en
ChirurgynsMiddelburg, 14.3.1771.
43. RAZ, M-P-TvP, inv.nr. 34, zie noot 13; inv.nr.
227, zie noot 1 4.
44. RAZ, Verzameling Receuils van Citters, inv.nr.
18, „Instructie voor de Predicanten ende
Siecken-Troosters". Middelburg, z.j.
45. RAZ, Archief van de classis Walcheren, inv.nr.
65, Acta van de vergaderingen der gedeputeer
den tot de Oostindische Kerkzaken, 1620-
1 688, fol. 1 90, „formulierom de kerkelijckaan
gestelde siekentroosters te recommanderen
aan de bewindthebbers", 14.11.1681; inv.nr.
66, idem, 1 688-1 764 (achterin), bevat een ms.
voorbeeld van een formulier voor ziekentroos
ters die voor de derde maal worden uitgezon
den, met daarin een instructie, waarop zowel
bewindhebbers als predikanten hun handteke
ning moeten plaatsen (z.j.).
46. RAZ, VA, 1 960 nr. 1 7-sub 1 46, bewijs van toe
lating van Josephus Neviaans tot de dienst
van krankbezoeker in Oost-lndië, 1 8.1 2.1 709.
47. RAZ, GM, inv.nr. 1 585, brief Cornelis Schiete-
katte Jacobszn., 30.9.1788.
48. ZD, niet-geïnventariseerd oud-Zeeuws bezit,
„Scheepsgebeden" kamer Zeeland, z.j.
49. L. Verwyk: „Antwoord op de Vraag betreffende
de best en minst kostbare middelen..." en
P. Haack: „Antwoord over dezelfde stoffe", in:
VZGW XIV (1790), 1-75, 76-132.
50. RAZ, M-P-TvP, inv.nr. 34, zie noot 13; inv.nr.
227, zie noot 1 4.
51RAZ, M-P-TvP, inv.nr. 208, brief van de „Huys-
vrouwe van Francis Prengiers", 1 6.6.1 781
52. RAZ, M-P-TvP, inv.nr. 253, „Lijst der Schepen
uyt Nederland Ao. 1772 op Batavia aangeko
men en hoe veel dooden op de reis gehad heb
ben", z.j.
53. RAZ, VH, inv.nr. 187, „Journaal Van 't Ed.
Comp. Schip Zuijd Beveland... gedistineerd
voor de KamerZeeland na Batavia gehouden
door John Isaac Colnet als Derdewaak", 1 771 -
1773.
54. RAZ, M-P-TvP, inv.nr. 253, zie noot 52.
55. RAZ, M-P-TvP, inv.nr. 263, „Lijst van 20 Oost-
Indische Compagnies Schepen, op de uitreis
verongelukt, sedert 1721 tot 1741...", z.j.;
inv.nr. 253, Lijst van de schepen „Zedert den
jaare 1 760 tot 1 780 inclusive en dus 21 jaaren
uit Indien gerepatrieerd", z.j.
56. Bruijn e.a. (eds.), Dutch-Asiatic shipping, vol. I,
RGP 1 65, 's-Gravenhage 1987, 75, 91
57. Roos: Zeeuwen en de VOC, 108.
58. Bruijn: „De personeelsbehoefte", in: BMGN
(1976) 233.
59. Roos: Zeeuwen en de VOC, 181
