architectuur voor de gemeenschap
52
Rusthuis „Rozenoord" te Sluis, bewonersvleugel, (foto circa 1955, J. P. Kloos}
der aspect: de architectonische con
structie, die binnen het werk van Kloos
een belangrijke plaats inneemt. Net als
Duiker meent Kloos dat de constructie
„de van haar verlangde functies met zo
min mogelijk middelen zo perfect moge
lijk dient te vervullen". Naast deze eis
van de absolute economie stelt hij nóg
een voorwaarde aan de constructie: zij
moet „eerlijk haar werk doen"9), niet te
bescheiden maar ook weer niet te op
dringerig. De Nieuw-Zakelijke architec
ten koesterden een uitgesproken voor
keur voor het toepassen van een dra
gend beton- of staalskelet, dat hen in
staat stelde de door Giedion tot ideaal
verheven openheid en beweeglijkheid in
hun gebouwen tot uitdrukking te bren
gen. Doordat dit skelet de dragende
functie van de muur overneemt wordt de
flexibiliteit in drie dimensies vergroot:
zowel de ruimten als de gevels kunnen
vrij worden ingedeeld.
Voor het Juliana Ziekenhuis ontwerpt
Kloos een licht betonskelet dat de struc
tuur van het gebouw aangeeft. De inde
ling van de ruimten tussen de vloeren en
van de gevels gebeurt al naar gelang de
functie die zij hebben. Uiteindelijk blijft
het betonskelet zichtbaar als een van
zelfsprekend onderdeel van het ge
bouw.
Naar een gemeenschap
Ter gelegenheid van de feestelijke ope
ning van het Juliana Ziekenhuis in 1 955
beschrijft architect en voorzitter van „de
8" Ben Merkelbach de herinnering die
hij heeft overgehouden van een bezoek
aan het gebouw. „Wat mij boven alles
getroffen heeft", schrijft Merkelbach, „is
de grote liefde en zorg waarmede de ar
chitect tegenover zijn opdracht heeft
gestaan. Liefde en zorg zijn dat niet de
bouwstenen, waarmede elke ziekenver
pleging opgebouwd moet worden? En
indien de goede verstaander deze uit
een ziekenhuis als de meest essentiële
uitgangspunten beluistert, is er dan niet
sprake van werkelijk beeldende archi
tectuur? Stellig zal dit niet een ieder di
rect aanspreken, maar een ieder die wer
kelijke architectuur zoekt, doet goed het
Juliana Ziekenhuis in Terneuzen te be
zoeken, en indien hij goed weette luiste
ren, zal hij een boeiend verhaal horen
van zorg en liefde waarmede de opgave
werd tegemoet getreden. Ik geloof dat
dit een belangrijk punt is, omdat wei
nigen zo tot de kern van het probleem
van het „ziekenhuis" zijn doorgedron
gen". ,0)
De sociale instelling die Merkelbach hier
beschrijft zal Kloos ook later blijven ken
merken. Zijn overtuiging dat de architect
zich dienstbaar moet opstellen tegeno
ver de samenleving uit zich niet alleen in
de wijze waarop hij architectonische
vraagstukken benadert, maar ook in het
soort opdrachten dat hij aanvaardt; het
na-oorlogse oeuvre van Kloos omvat een
groot aantal ziekenhuizen, projecten van
sociale woningbouw, scholen, kinder
dagverblijven, bejaardentehuizen, ge
bouwen voor de watervoorziening, ge
bouwen kortom met een uitgesproken
sociale functie.
