150 jaar „vrouwelijke handwerken"
66
Het Abdijhotel in 1912. Van 1 920 tot aan de oorlog werden hier de tentoonstellingen gehouden in de zoge
naamde Thoolse kamer. Ook dit gebouw ging in mei 1 940 verloren.
de loterij der vrouwelijke handwerken
binnen deze stad gelegateerd heeft eene
som van een duizend gulden, vrij van
successieregt, heb ik de eer mij te teeke
nen, UwEd. dienstwillige dienaar A. Ca-
land".
In het jaar van de oprichting van Vrou
welijke handwerken - 1838 - telde de
Zeeuwse hoofdstad 14607 inwoners. Zij
was enigszins uit het dal van de jaren na
de Franse tijd opgeklommen: in 1817
was het inwonertal 1 2865. De Middel
burgse stadsdokter Samuel Senior Co-
ronel, die praktiseerde in de jaren vijftig
van de vorige eeuw, heeft een van de
beste medisch-sociografische boeken
geschreven onder de titel: „Middelburg
voorheen en thans. Bijdrage tot de ken
nis van de voormaligen en tegenwoordi-
gen toestand van het armwezen aldaar".
In dit werk, dat in 1 859 verscheen, heeft
hij ook een schets gegeven van het
armoedig bestaan van velen in Middel
burg in de eerste helft van de vorige
eeuw. Coronel hield van nauwkeurig
heid bij alles wat hij deed. Voor het jaar
1838 geeft hij het getal huwelijken:
157, het aantal levend geborenen echt
en onecht: 624, waarvan als levenloos
aangegeven 40, als onecht: 64. Van de
kinderen stierven er 103 in het eerste
jaar en 61 van een tot vijf jaar. Hoe meer
kinderen de armscholen in een stad be
volkten, zegt Coronel, hoe slechter het
met de welvaart staat. In 1837 werden
in Middelburg twee scholen in één
stadsschool verenigd met een aantal van
530 kinderen, waarvan 200 contribu
erende leerlingen; de 42 wezen en de
overigen ontvingen kosteloos onder
wijs. Er was nog geen ruimte voldoende
en met een verbouwing kon men het
aantal in 1 840 tot 600 kinderen opvoe
ren.
Let niet op de ganse rijen prachtige hui
zen, aldus Coronel, die door uiterlijk
voorkomen als inwendig aanzien de rijk
dom van hun bewoners afspiegelen, let
op dat gedeelte van de stad waar een an
dere bevolking leeft. „Zij zal u de zeker
heid geven, of bij de pracht van zoo even
ook welvaart paart. Gij behoeft het den
bewoners dier wijken niet eens te vra
gen: gij kunt het op hunne gelaatstrek
ken lezen, gij kunt het afgespiegeld vin
den in den gang van den man uit de
volksklasse; hij zal het u toonen in zijne
krachtelooze of gespierde schouders en
armen; gij zult het terugvinden in zijne
kinderen, in zijn huishouden; gij zult het
ontwaren aan zijnen disch; in één
woord: bezoek de achterbuurten, waar
de gezinnen gehuisvest zijn die van den
arbeid leven
Tijdsbeeld
Het archief, bestaande uit twee albums
en een kasboek, leert ons dat de eerste
verloting plaats vond op 21 februari
1839. Er waren toen verkocht 910 loten,
terwijl het getal prijzen 218 bedroeg.
Een bedrag van f 929,64 bleef over dat
kon worden uitgekeerd. De vergunning
voor de verloting was verleend aan de
eerder genoemde dames J. S. Schorer,
W. M. M. Schorer en A. E. Schorer. De
verloting vond plaats op het stadhuis,
maar de tentoonstelling werd op die
Het „paleis" van de commissaris der koningin in Zeeland. In 1 938 vond hierbij uitzondering de tentoonstelling
plaats.
