architectuur voor de gemeenschap
46
x Plaatsen, waar de bij de Wederopbouw betrokken architecten de z.g. traditionele richting zijn toegedaan,
o idem voor de z.g. modernisten.
Wat hierbij door het Ministerie van W.O. en V.H. tot stand kwam is onderstreept. De bij het begin van de oorlog
verleende opdrachten dragen bovendien het jaartal 1940.
Kaart van de wederopbouw, gepubliceerd in „Forum", 1 947. (foto Nederlands Documentatiecentrum voor de
Bouwkunst)
lemse architect J. P. Kloos voor het ont
werpen van een zestiental woningwet
woningen teruggetrokken door toedoen
van de toenmalig supervisor van de we
deropbouw aldaar, F. H. Klokke. Deze
vond dat een opgave van een dergelijke
omvang niet moest worden verstrekt
aan „een architect met moderne opvat
tingen als welke hij van Kloos meende te
kennen". Hoogstens zou hij zo iemand
bij wijze van proef één zo'n woning
willen laten ontwerpen.4)
Dit veto van Klokke kon echter niet ver
hinderen dat Kloos zijn architectonische
bijdrage aan het na-oorlogseZeeuwsch-
Vlaanderen zou leveren; hij had op het
zelfde moment al een tiental projecten
onder handen, waarvan sommige een
omvang hadden die Klokke zeker niet
bevallen zou zijn.
Voordat we bekijken wat hiervan het re
sultaat is geweest, moet eerst iets meer
over deze J. P. Kloos worden verteld;
hoe luidden zijn opvattingen, waar som
migen blijkbaar zo weinig vertrouwen in
stelden, en wat had deze architect uit
Haarlem na de oorlog naar Zeeuwsch-
Vlaanderen gebracht?
Kloos en de Nieuwe Zakelijkheid
Om deze vragen te kunnen beantwoor
den moeten weterug naarhetjaar 1 927,
dat van beslissende invloed zou blijken
te zijn op Kloos' latere architectonische
carrière. De 22-jarige Kloos volgt dan de
cursussen van het Voortgezet en Ho
ger Bouwkunst Onderricht (VHBO) in
Amsterdam. Hij wordt daar opgeleid in
de stijl van de op dat moment nog in
vloedrijke Amsterdamse School. Een
geheel nieuwe wereld gaat echter voor
hem open, wanneer architect J. Duiker
hem aanstelt als tekenaar/opzichter bij
de bouw van zijn sanatorium „Zonne
straal" te Hilversum.
Duiker staat dan al bekend als een van
de meest getalenteerden van een groep
moderne architecten, die hooggestem
de idealen koesteren en deze met veel
inzet trachten te verwezenlijken. In het
zelfde jaar wordt in Amsterdam de vere
niging „de 8" opgericht, welke in haar
beginselmanifest verklaart te willen
strijden tegen een „weelde architectuur
ontsproten aan de vormenwellust van
getalenteerde individuen".5) Hiermee
doelt men met name op de voor Kloos zo
vertrouwde vormgeving van de Amster
damse School. Volgens de Nieuw-Zake-
lijken draagt de architect medeverant
woordelijkheid bij de totstandkoming
van een op sociaal-economisch, politiek
en menselijk gebied beter georganiseer
de maatschappij. Zij streven hiertoe
meer een „bouw-wetenschap" dan een
„bouw-kunst" na. Slechts wanneer de
architect zich dienstbaar maakt aan de
samenleving door functioneel en econo
misch te bouwen met behulp van mo
derne technieken en materialen, kan hij
zijn handelen de maatschappelijke
grondslag geven die in hun ogen nog te
vaak ontbreekt. „Het is niet uitgesloten
schoon te bouwen, maar het ware beter
voorhands leelijkte bouwen en doelma
tig, dan parade architectuur op te trek
ken voor slechte plattegronden" stelt
