een 18e eeuws pleidooi voor jong moederschap
148
bederven, waarvoor Halffman en zijn
broer, die onderweg was naar China,
aansprakelijk werden gesteld, een aan
wijzing zijn. Middelburg was een beken
de stapelplaats van wijnen.
Na 14 jaar verliet het gezin het pand aan
de Houtkaai na verkoop op 14 februari
1779 aan Nicolaas Akkerman voor 500
pond Vlaams, voor losse goederen en
behangsels 50 pond Vlaams, samen
550 pond Vlaams. Dit verlies is te ver
klaren vanuit de achteruitgaande econo
mie in de tweede helft van de 1 8e eeuw.
Het gezin ging nu wonen in het pand „De
Meebaele", Londense Kaai 59 (nu 21/
23) en het was in dit huis, dat zich injuni
1 787 een drama heeft afgespeeld. In de
vijf dagen van revolutie voltrok zich een
plundering van de huizen van de patriot
tisch gezinde notabelen. Ook zijn huis
moest het ontgelden: „Hendr. Jan Halff
man medec Doctor en nuttig Koopman,
kreeg toen de beurt en zelfs eer het
nog by Philipse rigtig was, waren de
voorglazen van zyn onderhuis alreeds
kort en klein gemaakt". „Ik kan nietvoor-
by hier ook te melden, dat Doctor Halff
man in gevaar geweest zy van zyn huis
door de vlammen vernield te zien waar
door de huizen der buurt ook hadden
kunnen verbranden; want de bezope
plunderaars liepen by hem met bran
dende piktouwen in de kelders, daar de
brandstoffen lagen, op het daktorentje
en over al staekende zelfs een Japon van
zyn dogter in den brand, welke zy in
layen vlam op een stok gestoken uit het
huis bragten en vervolgens in de kaay
smeten", aldus het verslag van Cauwen-
berg 26).
Voor het gezin was het met materiële
schade bekeken, maar in Veere was zijn
broer, de notaris, ook persoonlijk bij de
onlusten betrokken. Met andere patriot
ten werd hij op 2 juni gevangengeno
men en eerst na een plechtige openlijk
voor het stadhuis afgelegde belofte
weer vrijgelaten26). De „revolutie" kost
te in Middelburg aan zes mensen het le
ven en er bleven vijf gewonden achter.
De Halffman-familie, patriottisch gezind
als zovele notabelen in Zeeland en daar
buiten, kwam er uiteindelijk nog goed af.
Ouder geworden bleek de dokter-koop
man in goede doen te zijn en bezittervan
ettelijke Middelburgse huizen27).
Omstreeks 1796 overleed zijn tweede
vrouw en het lijkt alsof er een verband te
constateren valt met het feit, dat bij de
Engelse Gemeente vermeld staat, dat hij
behoorde tot diegenen, „die constandly
communicate at the Holy Supper"22).
Wellicht was Rebecca Smith, die even
eens tot de gemeente behoorde en bij
hem woonachtig was, een nieuwe le
vensgezellin.
Wanneer hij in 1 807 na 50 jaar zijn me
dische praktijk beëindigd heeft, restten
hem nog vijf levensjaren. Op 27 januari
1813 overleed hij op 83-jarige leeftijd in
Middelburg.
De levensgeschiedenis van de medicus
koopman Dr. Hendrik Jan Halffman stelt
ons in staat het afwisselende leven van
een Middelburger uit de tweede helft
van de 1 8e eeuw wat beter te leren ken
nen.
Noten:
Artikel: „Children having children", Time dec. 9
1985 p. 37.
2) Rheinberg was in de 17e eeuw gedurende 40
jaar in Hollandse handen; daarna maakte de
plaats in de 18e eeuw een wisselend bestuur
mee van Fransen en daarna Duitsers. De Katho
lieke eredienst werd hersteld. Kirche und Pfarrei
St Petri Rheinberg, uitgave 1958 p. 8.
3) Dr J. H. van derGrient publiceerde een uitvoerige
Halffman-genealogie in „Gens Nostra", juni
1986 p. 245-261.
4) Archief Zeeuwsch Genootschap VII IVe gedeelte
1 894 p. 347 e.v.: Dr J. G. Voegler: „De geschie
denis van het Middelburgse Gymnasium 1 574-
1894"; idem: „De leerlingen van het Middel
burgse Gymnasium 1629-1905". Archief
Zeeuwsch Genootschap 1906 p. 35.
6) Volgens Dr J. C. de Man in „Levensberichten van
Zeeuwse Medici" Middelburg Altorffer 1901
was de dissertatie van Halffman niet aanwezig.
In de UB van de RU te Leiden bleek een exem
plaar achterhaalbaar.
6) Een vrije nederlandse vertaling van het latijnse
proefschrift werd door de bereidwillige mede
werking van Drs F. Pos, classicus te Middelburg,
verkregen.
7) Z. B. L. Stocke; M. Dr.; „Afscheidsredevoering 5
februari 1 748 p. 95.
8) Archief Zeeuwsch Genootschap 1985; Drs W.
W. Mijnhardt; „Wetenschapsbeoefening onder
het ancien régiem" p. 7; Van dezelfde auteur:
„De Nederlandse Verlichting" in „Voor Vader
land en Vrijheid" 1987 p. 53 e.v.
9) Ook in onze tijd blijkt het nog nodig tegen deze
opvatting stelling te nemen zoals blijkt uit stel
ling XII bij de dissertatie van Dr M. R. van Santen,
gynaecoloog, RU Utrecht 1 6 dec. 1 987 met ver
wijzing naar H. J. Halffman: „Het is onjuist om
zich bij het onderzoek wegens vaginale afschei
ding een der ziekten der maagden, te beperken
tot de vagina en de uterus".
,0) Voor de plaatsbepaling van de studie van Halff
man in de medische geschiedenis ben ik dank
verschuldigd aan Dr C. M. van Hoorn, rustend
huisarts te Zierikzee, die promoveerde op een
studie over Levinus Lemnius (1 509-1 568).
11) Gemeente Archief Middelburg: In een anoniem
handschrift uit 1 939 zijn vele gegevens uit de in
1 940 verloren gegane notariële en andere ar
chieven van Middelburg betreffende de familie
Halffman bewaard gebleven. Groenekan 1939.
,2) Gemeente Archief Middelburg: In „Den Naam
wijzer van Middelburg" 1756-1757 ontbreekt
Halffman als geneesheer.
13) Zeeuwse Bibliotheek: Dr F. Lequin: „Het perso
neel van de VOC in Azië in de 18e eeuw meer
i.h.b. in de vestiging Bengalen" Diss. RU Leiden
14 juni 1 982 p. 41 e.v.
,4) Algemeen Rijksarchief VOC, 128 Copie resolu
ties genomen in de vergadering van de Heren
XVII, 24.3.1755-21.3.1757.
15) Algemeen Rijksarchief VOC 12 285 „Verzoek-
boek" van bemanningsleden van de „Barbara
Theodora" in 1 755-1 756 van Holland naar Ba
tavia om deel van de verdiende gage over te ma
ken aan personen in Nederland.
16) De gegevens over schepen, bemanning en reizen
van de VOC-schepen „Barbara Theodora" en „De
Erfprins" zijn ontleend aan J. R. Bruijn e.a.
„Dutch Asiatic Shipping in the 1 7th andthe 1 8th
centuries" II en III. The Hague 1 979; deel I The
Hague 1 987.
17) Algemeen Rijksarchief VOC 1 2.1 32: „Belastrol-
le van de zeevarende manschap „Barbara Theo
dora" 1 756; VOC 2866: „Consumtie Reekening
van't schip B. Th.".
,8) J. de Hullu: Ziekten en dokters op de schepen der
OIC, Bijdrage tot de Taal, Land, Volkenkunde van
Ned. Indië nr 67 - 1913: p. 245-272; heruitgave
in „Historische Studies" XLI door J. R. Bruijn en
J. Lucassen, Groningen 1980 p. 81-98.
,9) H. L. Houtzagers e.a.: „Delft en de OIC". Genoot
schap Delfia Batavorum nr. 14, Amsterdam
1987 p. 102 e.v. betreffende de gezondheids
toestand in Batavia ongeveer 1750.
20) Algemeen Rijksarchief VOC 2866 VOC 14 341
2') Algemeen Rijksarchief VOC 1 3.081„Principael
Grootboek van 't schip „Barbara Theodora"
1756.
22) Gemeente Archief: Archief Engelse Gemeente te
Middelburg.
23) L. A. Halffman voer in dienst van de VOC van
1756-1783; vanaf 1771 als schipper. Rijksar
chief Zeeland: Handschrift 187 bevat het
„Journaal van 't Ed. Comp schip „Zuyd Beve
land" onder commando van den manhaftige
Schipheer de HeerLambertus Aarnoud Halffman
gehouden door John Isaac Colnet, Derde Waak
1 772; Zeeuws Tijdschrift 1 987 nr 3, p. 21 9.
24) Gemeente Archief Middelburg: Generale Carga
OIC Anno 1765 - plano.
25) Gemeente Archief Middelburg: A. J. V. Cauwen-
berg: „Omstandig verhaal v. h. voorgevallenen te
Middelburg in Zeeland bij gelegenheid der revo
lutie i.d. jare 1 787" gedrukt in Holland 1795 p.
92, 93; idem: „Lyst der geplunderde huizen bin
nen Middelburg 29 juni-2 juli 1787" gedrukt
Middelburg Jurriaan Koene - plano.
26) A. M. Wessels: „Zeeland in de patriottentijd" 2e
dr., 1974, p. 146, 147.
27) Rijks Archief Zeeland: Acquite rekeningen. Regi
stratie van Huisschatting etc.
Naast bovengenoemden wil ik dankzeggen aan
mevr. M. C. J. C. van Hoof van het Algemeen
Rijks Archief voor haar assistentie bij de VOC-ar-
chieven; Drs E. van der Doe (Rijks Archief Zee
land), Drs P. Sijnke (Gemeente Archief) en Drs A.
Wiggers (Zeeuws Documentatiecentrum) voor
hun adviezen.