een 18e eeuws pleidooi voor jong moederschap 148 bederven, waarvoor Halffman en zijn broer, die onderweg was naar China, aansprakelijk werden gesteld, een aan wijzing zijn. Middelburg was een beken de stapelplaats van wijnen. Na 14 jaar verliet het gezin het pand aan de Houtkaai na verkoop op 14 februari 1779 aan Nicolaas Akkerman voor 500 pond Vlaams, voor losse goederen en behangsels 50 pond Vlaams, samen 550 pond Vlaams. Dit verlies is te ver klaren vanuit de achteruitgaande econo mie in de tweede helft van de 1 8e eeuw. Het gezin ging nu wonen in het pand „De Meebaele", Londense Kaai 59 (nu 21/ 23) en het was in dit huis, dat zich injuni 1 787 een drama heeft afgespeeld. In de vijf dagen van revolutie voltrok zich een plundering van de huizen van de patriot tisch gezinde notabelen. Ook zijn huis moest het ontgelden: „Hendr. Jan Halff man medec Doctor en nuttig Koopman, kreeg toen de beurt en zelfs eer het nog by Philipse rigtig was, waren de voorglazen van zyn onderhuis alreeds kort en klein gemaakt". „Ik kan nietvoor- by hier ook te melden, dat Doctor Halff man in gevaar geweest zy van zyn huis door de vlammen vernield te zien waar door de huizen der buurt ook hadden kunnen verbranden; want de bezope plunderaars liepen by hem met bran dende piktouwen in de kelders, daar de brandstoffen lagen, op het daktorentje en over al staekende zelfs een Japon van zyn dogter in den brand, welke zy in layen vlam op een stok gestoken uit het huis bragten en vervolgens in de kaay smeten", aldus het verslag van Cauwen- berg 26). Voor het gezin was het met materiële schade bekeken, maar in Veere was zijn broer, de notaris, ook persoonlijk bij de onlusten betrokken. Met andere patriot ten werd hij op 2 juni gevangengeno men en eerst na een plechtige openlijk voor het stadhuis afgelegde belofte weer vrijgelaten26). De „revolutie" kost te in Middelburg aan zes mensen het le ven en er bleven vijf gewonden achter. De Halffman-familie, patriottisch gezind als zovele notabelen in Zeeland en daar buiten, kwam er uiteindelijk nog goed af. Ouder geworden bleek de dokter-koop man in goede doen te zijn en bezittervan ettelijke Middelburgse huizen27). Omstreeks 1796 overleed zijn tweede vrouw en het lijkt alsof er een verband te constateren valt met het feit, dat bij de Engelse Gemeente vermeld staat, dat hij behoorde tot diegenen, „die constandly communicate at the Holy Supper"22). Wellicht was Rebecca Smith, die even eens tot de gemeente behoorde en bij hem woonachtig was, een nieuwe le vensgezellin. Wanneer hij in 1 807 na 50 jaar zijn me dische praktijk beëindigd heeft, restten hem nog vijf levensjaren. Op 27 januari 1813 overleed hij op 83-jarige leeftijd in Middelburg. De levensgeschiedenis van de medicus koopman Dr. Hendrik Jan Halffman stelt ons in staat het afwisselende leven van een Middelburger uit de tweede helft van de 1 8e eeuw wat beter te leren ken nen. Noten: Artikel: „Children having children", Time dec. 9 1985 p. 37. 2) Rheinberg was in de 17e eeuw gedurende 40 jaar in Hollandse handen; daarna maakte de plaats in de 18e eeuw een wisselend bestuur mee van Fransen en daarna Duitsers. De Katho lieke eredienst werd hersteld. Kirche und Pfarrei St Petri Rheinberg, uitgave 1958 p. 8. 3) Dr J. H. van derGrient publiceerde een uitvoerige Halffman-genealogie in „Gens Nostra", juni 1986 p. 245-261. 4) Archief Zeeuwsch Genootschap VII IVe gedeelte 1 894 p. 347 e.v.: Dr J. G. Voegler: „De geschie denis van het Middelburgse Gymnasium 1 574- 1894"; idem: „De leerlingen van het Middel burgse Gymnasium 1629-1905". Archief Zeeuwsch Genootschap 1906 p. 35. 6) Volgens Dr J. C. de Man in „Levensberichten van Zeeuwse Medici" Middelburg Altorffer 1901 was de dissertatie van Halffman niet aanwezig. In de UB van de RU te Leiden bleek een exem plaar achterhaalbaar. 6) Een vrije nederlandse vertaling van het latijnse proefschrift werd door de bereidwillige mede werking van Drs F. Pos, classicus te Middelburg, verkregen. 7) Z. B. L. Stocke; M. Dr.; „Afscheidsredevoering 5 februari 1 748 p. 95. 8) Archief Zeeuwsch Genootschap 1985; Drs W. W. Mijnhardt; „Wetenschapsbeoefening onder het ancien régiem" p. 7; Van dezelfde auteur: „De Nederlandse Verlichting" in „Voor Vader land en Vrijheid" 1987 p. 53 e.v. 9) Ook in onze tijd blijkt het nog nodig tegen deze opvatting stelling te nemen zoals blijkt uit stel ling XII bij de dissertatie van Dr M. R. van Santen, gynaecoloog, RU Utrecht 1 6 dec. 1 987 met ver wijzing naar H. J. Halffman: „Het is onjuist om zich bij het onderzoek wegens vaginale afschei ding een der ziekten der maagden, te beperken tot de vagina en de uterus". ,0) Voor de plaatsbepaling van de studie van Halff man in de medische geschiedenis ben ik dank verschuldigd aan Dr C. M. van Hoorn, rustend huisarts te Zierikzee, die promoveerde op een studie over Levinus Lemnius (1 509-1 568). 11) Gemeente Archief Middelburg: In een anoniem handschrift uit 1 939 zijn vele gegevens uit de in 1 940 verloren gegane notariële en andere ar chieven van Middelburg betreffende de familie Halffman bewaard gebleven. Groenekan 1939. ,2) Gemeente Archief Middelburg: In „Den Naam wijzer van Middelburg" 1756-1757 ontbreekt Halffman als geneesheer. 13) Zeeuwse Bibliotheek: Dr F. Lequin: „Het perso neel van de VOC in Azië in de 18e eeuw meer i.h.b. in de vestiging Bengalen" Diss. RU Leiden 14 juni 1 982 p. 41 e.v. ,4) Algemeen Rijksarchief VOC, 128 Copie resolu ties genomen in de vergadering van de Heren XVII, 24.3.1755-21.3.1757. 15) Algemeen Rijksarchief VOC 12 285 „Verzoek- boek" van bemanningsleden van de „Barbara Theodora" in 1 755-1 756 van Holland naar Ba tavia om deel van de verdiende gage over te ma ken aan personen in Nederland. 16) De gegevens over schepen, bemanning en reizen van de VOC-schepen „Barbara Theodora" en „De Erfprins" zijn ontleend aan J. R. Bruijn e.a. „Dutch Asiatic Shipping in the 1 7th andthe 1 8th centuries" II en III. The Hague 1 979; deel I The Hague 1 987. 17) Algemeen Rijksarchief VOC 1 2.1 32: „Belastrol- le van de zeevarende manschap „Barbara Theo dora" 1 756; VOC 2866: „Consumtie Reekening van't schip B. Th.". ,8) J. de Hullu: Ziekten en dokters op de schepen der OIC, Bijdrage tot de Taal, Land, Volkenkunde van Ned. Indië nr 67 - 1913: p. 245-272; heruitgave in „Historische Studies" XLI door J. R. Bruijn en J. Lucassen, Groningen 1980 p. 81-98. ,9) H. L. Houtzagers e.a.: „Delft en de OIC". Genoot schap Delfia Batavorum nr. 14, Amsterdam 1987 p. 102 e.v. betreffende de gezondheids toestand in Batavia ongeveer 1750. 20) Algemeen Rijksarchief VOC 2866 VOC 14 341 2') Algemeen Rijksarchief VOC 1 3.081„Principael Grootboek van 't schip „Barbara Theodora" 1756. 22) Gemeente Archief: Archief Engelse Gemeente te Middelburg. 23) L. A. Halffman voer in dienst van de VOC van 1756-1783; vanaf 1771 als schipper. Rijksar chief Zeeland: Handschrift 187 bevat het „Journaal van 't Ed. Comp schip „Zuyd Beve land" onder commando van den manhaftige Schipheer de HeerLambertus Aarnoud Halffman gehouden door John Isaac Colnet, Derde Waak 1 772; Zeeuws Tijdschrift 1 987 nr 3, p. 21 9. 24) Gemeente Archief Middelburg: Generale Carga OIC Anno 1765 - plano. 25) Gemeente Archief Middelburg: A. J. V. Cauwen- berg: „Omstandig verhaal v. h. voorgevallenen te Middelburg in Zeeland bij gelegenheid der revo lutie i.d. jare 1 787" gedrukt in Holland 1795 p. 92, 93; idem: „Lyst der geplunderde huizen bin nen Middelburg 29 juni-2 juli 1787" gedrukt Middelburg Jurriaan Koene - plano. 26) A. M. Wessels: „Zeeland in de patriottentijd" 2e dr., 1974, p. 146, 147. 27) Rijks Archief Zeeland: Acquite rekeningen. Regi stratie van Huisschatting etc. Naast bovengenoemden wil ik dankzeggen aan mevr. M. C. J. C. van Hoof van het Algemeen Rijks Archief voor haar assistentie bij de VOC-ar- chieven; Drs E. van der Doe (Rijks Archief Zee land), Drs P. Sijnke (Gemeente Archief) en Drs A. Wiggers (Zeeuws Documentatiecentrum) voor hun adviezen.

Tijdschriftenbank Zeeland

Zeeuws Tijdschrift | 1988 | | pagina 36