3b
e bibliografie van
de werken van
Eeuwout Teellinck
WJop'tHof
j. j. kloek, w. w. mijnhardt: verbreding en vervlakking
228
dat devertegenwoordigersvan het nieu
we cultuurtype zich inspanden voor een
grondige hervorming van het onderwijs.
Immers, nationaal onderwijs was het in
strument bij uitstek om de samenleving
een gemeenschappelijke culturele basis
te verschaffen. De totstandkoming van
de eerste nationale Wet op het Lager
Onderwijs van 1 806 moet dan ook in dit
licht worden gezien. In Middelburg ver
vulden met name de leden van de Maat
schappij tot Nut van 't Algemeen deze
voortrekkersrol. Zij beijverden zich om
ook in deze stad het lager en middelbaar
onderwijs te hervormen en aan te pas
sen aan de eisen van de tijd. De klanten-
boeken van Van Benthem verschaffen
de mogelijkheid om de samenhang tus
sen al deze verschijnselen waar te ne
men. Uit de boekaanschaf blijkt dat de
voorvechters van de Middelburgse on
derwijshervorming tevens de voor
naamste vertegenwoordigers waren van
de nieuwe ontwikkeldencultuur.
Besluit
Finkielkrauts poging om de negatieve
verschijnselen die we in de hedendaag
se cultuur constateren, in historisch per
spectief te plaatsen, doet sympathiek
aan. Zijn diagnose helpt ons echter wei
nig verder. Een willekeurige selectie van
helden en schurken uit het wijsgerig ver
leden leert ons slechts schijnbaar de
wortels van cultuurhistorische verande
ringen rond 1 800 te begrijpen. Dat ver
leden is nu eenmaal geen grabbelton
waaruit naar believen denkers en ge
beurtenissen kunnen worden opgevist
die vervolgens in een meeslepend sche
ma worden ondergebracht. Het zou ar
rogant zijn te beweren dat cultuurhisto
rici het patent bezitten op een deugdelij
ke analyse van de achtergronden van
een fenomeen als cultuurvervlakking. Ze
kunnen ons echter wel behoeden voor
een al te versimpeld gebruik van etiket
ten als cultuurverval. Het onderzoek dat
ze daarvoor verrichten is specialistisch,
technisch en weet vaak alleen maarvak-
broeders in staat van opwinding te bren
gen. Desalniettemin kan hun werk enig
nut niet ontzegd worden. Wanneer we u
daarvan hebben kunnen overuigen is
deze bijeenkomst wat ons betreft ge
slaagd.
LITERATUUR:
A. Finkielkraut, La défaite de la pensee (Parijs 1 987):
vertaald als De ondergang van het denken (Amster
dam 1 988).
E. Gellner, Nations and nationalism (Oxford 1983).
J. J. Kloek en W. W. Mijnhardt, Leescultuur in Mid
delburg aan het begin van de negentiende eeuw M id-
delburg 1 988).
De belangstelling voor de vertegenwoordigers van de Na
dere Reformatie verdiept zich. Bovenstaande bibliografie
verscheen bij uitgeverij De Groot Goudriaan (J. H. Kok
B.V.), Kampen. Prijs f 14,90.
