H ISTORIE
SARA BURGERHART;
de ontplooiing van betje wolff's schrijverschap
202
Spinoza, of Kant, of Heidegger een filo
soof noemen. Voor ons is een filosoof ie
mand ver boven de boomgrens van het
gewone alledaagse denken. Inde termi
nologie van de Verlichting betekent filo
soof: iemand die niet op basis van auto
riteitsgeloof maar op grond van eigen
kritisch onderzoek bepaalde gevolg
trekkingen maakt. Op die praktische
toepassing kwam het aan. De verlich
tingsfilosofie was geen denksysteem
van abstracte bespiegelingen, maar een
op verandering van mens en samenle
ving gerichte ideologie. Een verlichte
schrijfster als Betje Wolff leverde vanuit
die praktische filosofie haar kritisch
commentaar op de samenleving. En de
literatuur leek het geëigende instrument
voor zulke tijdskritiek. Niet als goedkope
tendensliteratuur, maar als verbeelde
werkelijkheid met een morele lading.
Dat gaf aan die literatuur een enorme
potentie, een gezag en een belang, waar
tegenwoordige schrijvers uit de Wester
se wereld jaloers op kunnen worden.
Omdat Hans Warren vandaag speciale
aandacht zal schenken aan het dicht
werk van Betje Wolff, zal ik mijn be
schouwing toespitsen op haar romans.
Het gaat om drie boeken - Sara Burger
hart, Willem Leevertd en Cornelia Wild
schut - óf om vijf, al naar gelang men
ook Brieven van Abraham Blankaart en
het Geschrift eener bejaarde Vrouw nog
onder de noemer roman wil brengen. In
elk geval is hun status totaal anders dan
van onverschillig welke roman van een
tegenwoordige Nederlandse roman
schrijver. Dat heeft niets met kwaliteit te
maken, maar alles met de intentie. Au
teurszowel als lezers zijn in die tijd door
drongen van de morele betekenis van de
roman, ten goede often kwade. Wie een
roman gaat schrijven neemt een zware
verantwoordelijkheid op zich, wie er een
ter hand neemt mag wel bedenken dat
hij springstof in huis haalt. Uiterste
voorzichtigheid is dus geboden. Vooral
jeugdige lezers en vrouwen lopen ge
vaar. Het ontbreekt dan ook niet aan
leesinstructies voor deze categorieën.
Een bezorgd criticus gaf anno 1 801 drie
aanbevelingen: 1. neem nooit een ro
man dan na ruggespraak met je ouders:
2. lees hem alleen in je vrije tijd; 3. zorg
dat jezo'n roman op elk moment terzijde
kunt leggen.
En nu spreken we nog alleen over de
goede romans, dat wil zeggen de zede-
kundige romans van het soort Sara Bur
gerhart. Want er bestaan ook legio ver
derfelijke romans vol onwaarschijnlijke
liefdesgevallen, die daarom niet minder
vv W i -r
VAN MK.lt'l'FKOmv
LITGKOKVE.N DOOK
E. BEKKER, Wed. De. WOLFF,
DEKEN.
[Niet vcrtiUiHJ.
ACHTSTE DRUK.
'S-GRA VEN IIA GE,
DE GEBROEDERS VAN GREEK.
MUCCCiCI.
