waar toorop is, daar is ruimte
68
Fatalisme, potlood en krijt (1893).
femme fatale. Droefgeestige gedachten
over het noodlot lijken er aan inherent,
maar dat is misschien onvermijdelijk bij
een fin-de-siècle. Het was ook de tijd
van de Wagner-cultus en een beginnen
de belangstelling voor de ideeën van
Freud. Wel was er sprake van een zeker
groepsverband bij de symbolisten; men
vond hen verenigd bij de Prerafaëlieten,
Les XX en de daaruit voortgevloeide
Libre Esthétique, en bij de Wiener Se
cession.
Een aparte plaats nam Ie Sar Péladan in,
een nogal zonderlinge figuur, die de ex
clusieve, op middeleeuwse beginselen
teruggaande kring van de Rozekruizers
stichtte. Van 1 892 tot 1 897 organiseer
de Ie Sar tentoonstellingen in Parijs. In
de herfst van 1 892 was hij, evenals de
Franse dichter Paul Verlaine, in Neder
land. Toorop sloot zich met enkele van
zijn vrienden bij de Rozekruizers aan, ex
poseerde op hun eerste Salon, maartrok
zich het jaar daarop al terug omdat hij
zich niet met de strenge regels van het
gezelschap kon verenigen.
Na de ernstige ziekteaanval, het verlies
van zijn dochtertje en beginnende pro
blemen in zijn huwelijk, wasToorop zeer
ontvankelijk voor de kiem van somber
heid die in het symbolisme schuilt. Het
leidde tot grootse werken als Tennisveld
in Surrey (1 890), Cor Cordium bij een
gedicht van Verwey, 1890), Tuin der
Weeën (1 890), Les Rödeurs (1891), De
Jonge Generatie (1 892), Oh Grave, whe
re is thy Victory2(1 892), De Drie Bruiden
(1 893), Fatalisme (1 893) en De Sphinx
(1892/1897). Opvallend is daar al het
belang van de lijn en het gebruik van
Oosterse (Wajang) motieven. Tegelij
kertijd maakte Toorop weer pointillisti
sche, steeds meer neigend naar het divi-
sionisme en gekenmerkt door een grote
gevoeligheid voor kleur, en impressio
nistische werken. Buitengewoon mooi
zijn de pointillistische schilderijen Por
tret van mevrouw M. J. de Lange en De
Verzamelaar (dr Aegidius Timmerman),
beide uit 1 900.
Rond 1 892 ontstonden ook de eerste li
thografieën en houtsneden, iets later de
eerste etsen in droge naald.
In 1 890 waren de Toorops naar Katwijk
aan Zee verhuisd, waarvandaan Annie
regelmatig naar Engeland reisde en
Toorop al snel werd opgenomen in de
vriendenkring van Albert en Kitty Ver-
wey-van Vloten die steeds open huis
hielden in hun Villa Nova in Noordwijk
aan Zee. Daar kon de vrolijke kant van
Toorops karakter weer meer naar voren
komen. Hij wandelde regelmatig vanuit
Katwijk langs het strand naar de Ver-
weys. Henriëtte (toen nog) van der
Schalk, Rik Roland Holst en de Duitse
dichter Stefan George waren er vaak te
vinden, evenals Kitty's moeder, me
vrouw J. E. H. C. van Vloten-van Gennep,
de weduwe van Johannes van Vloten, en
vooral na haar scheiding van Frederik
van Eeden, Kitty's zusje Martha. Een
derde zusje, Betsy, was de eerste vrouw
van Willem Witsen. Naast alle kunst
vrienden vonden ook Alberts broerChris
en zijn zusjes en Kitty's broers - Gerlof,
de jongste, was een echte huisvriend -
er steeds een hartelijk onthaal. Voor
Gerlof, die Oosterse talen had gestu
deerd en sinds zijn promotie in 1 890 in
Leiden werkte, maakte Toorop in 1 901
een illustratie bij het door de eerste
geschreven gedicht Sprinkhaansnek 14
December 1900 over de Boerenoorlog.
Een curiosum.
Met Théophile de Bock richtte Toorop in
1891 de Haagse Kunstkring op. In het
zelfde jaar werd zijn dochterCharley, die
het muzikale en tekentalent van haarva
der erfde, geboren. Zij heeft herhaalde
lijk model gestaan voor haar vader en is
onder meer terug te vinden op De Jonge
Generatie. Toorops grafische werk liet
Metamorfoze, boekomslag (1897).
