„hier keerde op 1 3 maart 1 945 onze landsvrouwe terug tot haar volk"
43
Op deze plek in Eede stond eens een historische grenspaal, die echter omver gereden is. Op die plek zette
koningin Wilhelmina in 1945 voet in het bevrijde vaderland. (Foto Eric Blom).
eigenlijk, enige correcties daargelaten,
de huidige grens ontstaan. Artikel 3 van
dit bestand bepaalde dat ieder van beide
partijen in het bezit zou blijven van de
gebieden die hij toen bezat. Bij de Vrede
van Munster in 1 648 werd hetzelfde be
paald, terwijl verder werd geregeld dat
de grenslijn in gemeen overleg afge
paald zou worden. Het duurde evenwel
nog tot 1 664 voordat dit gebeurde.
Deze landsgrens bleef bestaan tot 1 796
toen de Fransen West-Zeeuws-Vlaan-
deren, evenals de Zuidelijke Nederlan
den, annexeerden en er Franse provin
cies van maakten. West-Zeeuws-Vlaan-
deren werd toen een onderdeel van het
Département de l'Escaut met als hoofd
stad Gent. De grens was toen verdwe
nen. Die kwam eerst terug in 1815 toen
de Noordelijke en Zuidelijke Nederlan
den in één koninkrijk onder Willem I
werden verenigd. Toen werd het een
provinciale grens tussen de provincies
Zeeland en Oost- en West-Vlaanderen.
Voor het eerst hoorde West-Zeeuws-
Vlaanderen toen onder de provincie
Zeeland. Vroeger werd het rechtstreeks
bestuurd vanuit Den Haag als generali
teitsland.
De tijd zonder landsgrens duurde hier
maar kort. Na de Belgische omwenteling
in 1 830 werd de provinciale grens weer
landsgrens. De onenigheid met België
duurde nog tot 1 830 en eerst in 1 844
werden, zoals vermeld, de nieuwe
grenspalen geplaatst.
Grenspalen
De grenspalen zoals ze er nu staan wer
den geplaatst ingevolge de conventie
van Maastricht van 8 augustus 1843.
Het reglement voor het plaatsen ver
scheen in het Nederlandse staatsblad nr.
12 van 1844.
Voor wat de omgeving van Eede betreft
werd in mei 1844 begonnen met het
vervoeren, plaatsen en stellen der palen.
Van Nederlandse zijde waren met de uit
voering belast de kapitein-ingenieur An-
dré de la Porte en van Belgische zijde de
kapitein der genie Dusart. De burge
meesters van beide zijden van de grens
moesten een en ander aan de bevolking
bekend maken, de officieren op het ter
rein vergezellen, zorgen dat de palen ter
plaatse werden gebracht en zorgen voor
onderdak voor de officieren in de omge
ving en voor arbeiders om het werk te
doen.
Het reglement voor het onderhoud van
de grenspalen dateert van 14 december
1849. De burgemeesters der gemeente
aan beide zijden van de grens of door
hen aan te wijzen inspecteurs waren ver
plicht ieder jaar in de lente de grens te
schouwen om te zien of de palen niet
verzet waren, wel goed onderhouden
waren en nog onwrikbaar stonden. In de
vorige eeuw hield men daaraan strikt de
hand en werd proces-verbaal opge
maakt. Na afloop daar van bleef men in
de regel in een gezellige en dikwijls hu
moristische sfeer bijeen.
Later is dit kennelijk verwaterd. Ik herin
ner mij nog dat het enige wat jarenlang
alleen gebeurde was dat in het begin van
ieder jaar een bericht moest worden ge
zonden aan de commissaris der konin
gin over de grenspalen en dit luidde al
tijd hetzelfde: er was niets aan de hand.
Of dit werkelijk van paal tot paal was on
derzocht blijft een vraag!
Overigens is het niet zo gemakkelijk om
de grenpalen zo maar te verplaatsen.
Deze staan meestal midden in het land
en wegen 372 kilogram. Het zijn ijzeren
palen geplaatst in een klomp van cement
en staan 90 centimeter onder het maai
veld. Bovengronds behoort de grenspaal
1.87 meter hoog te zijn.
Grenspaal348 was een bijzondere paal.
Het was hier dat 44 jaar geleden konin
gin Wilhelmina op 1 3 maart 1 945 voor
het eerst na vijf jaar ballingschap weer
vaderlandse bodem betrad. De grens
was hier in het wegdek duidelijk waar
neembaar, maar om deze toch wat meer
te doen uitkomen, met name op te ne
men foto's, werd hij nog wat duidelijker
gemaakt. In die tijd van schaarste en ver
woesting was verf niet te krijgen. De
gangbare overlevering is dat men meel
heeft gebruikt om een lijn te trekken,
doch meel was een veel begeerd en
schaars artikel en op de bon. Dat dit ge
bruikt zou zijn is onwaarschijnlijk. Van
ooggetuigen werd vernomen dat het
varkensmeel is geweest, dat inderhaast
op een boerderij in de buurt werd ge
haald.
Dat de koningin zou komen werd uit vei
ligheidsoverwegingen, het wastoen nog
oorlog, slechts een paar uur tevoren aan
de bevolking via de dorpsomroeper be
kend gemaakt.
Rond half een verscheen koningin Wil
helmina in een gepantserde auto van het
Britse leger aan de grens. De dag tevo
ren was zij per vliegtuig uit Engeland
overgekomen en bij Brussel geland. Aan
de grens werd zij begroet door de com
missaris der koningin in de provincie
Zeeland mr. J. W. Quarles van Ufford en
