POLDERS EN WATERSCHAPPEN VAN HET VOORMALIGE
WATERSCHAP AXELER AMBACHT L. M. Hollestelle
Met ingang van 1 januari 7965 werden 38 polders en waterschappen, waaronder vijf
ca/amiteuze polders, opgenomen in het toen opgerichte Waterschap Axeler Ambacht.
Al vanaf het begin van deze eeuw was er van de kant van de provinciale bestuurders
belangstelling voor concentratie van polders en waterschappen in een groter organi
satorisch en bestuurlijk verband. Dit artikel wit de geschiedenis van deze polders en
waterschappen beschrijven en hun uiteindelijke concentratie tot het Waterschap
Axeler Ambacht. Dit waterschap heeft bestaan tot 1982, toen het samen met het
Waterschap De Verenigde Braakmanpolders opging in het Waterschap De Drie
Ambachten.
Het artikel is geschreven naar aanleiding van de voltooiing van de inventarisatie van de
archieven van deze voormalige polders en waterschappen en is als zodanig een bewer
king van de algemene inleiding op deze inventaris
Historisch overzicht
In de Middeleeuwen maakte het gebied
van Axel samen met dat van Hulst, Asse
nede en Bouchoute deel uit van het
graafschap Vlaanderen. Het stond be
kend als de Vier Ambachten. De water
staatszorg in dit gebied was al vroeg ge
regeld. Indevidimusvandekeurvande
Vier Ambachten uit 1 242 waren ook re
gelingen opgenomen voor het onder
houd van dijken en wegen. Daarnaast
waren aan schout en schepenen be
voegdheden gegeven om toezicht uit te
oefenen op de plicht die de eigenaren
hadden om het hen toegewezen stukdijk
te onderhouden. Ook werd er voor het
onderhoud en herstel van de dijken en
andere waterstaatswerken geschot ge
heven. In het Axelambacht lagen twee
grote wateringen, de Bewesten Blijde en
de Beoosten Blijde. Deze waren onder
geschikt aan het bestuur van het am
bacht 2).
Al vanaf de tiende eeuw hadden voorna
melijk monniken van de Benedictijner
abdijen van Sint Pieter en Sint Bavo te
Gent zich met bedijkingen in de noorde
lijke kuststrook van Vlaanderen bezig
gehouden. Rond het jaar 1 350 bereikten
de inpolderingen hun grootste omvang.
Na 1 350 deden zich langs de gehele
Noordvlaamse kustvlakte overstromin
gen voor; niet alleen door de stormvloe
den maar ook door oevervallen, als ge
volg van de steeds groter wordende
Honte, en militaire inundaties, als gevolg
van de oorlogen in Vlaanderen. De aan
de oostzijde van de in 1375 ontstane
Braakman gelegen Landdijk werd in
1488 als gevolg van de burgeroorlog in
Vlaanderen op diverse plaatsen doorge
stoken. Om verdere dreiging van de
Braakman gelegen Landdijk werd in
1488 als gevolg van de burgeroorlog in
Vlaanderen op diverse plaatsen doorge
stoken. Om verdere dreiging van de
Braakman tegen te gaan werd in 1492
een nieuwe landdijk aangelegd, die liep
van Terneuzen via Axel en Assenede tot
Bouchoute.
Zware stormvloeden, zoals die van
1530, 1532 en 1570, overstroomden
grote delen van het gebied, maar veroor
zaakten geen blijvend landverlies3).
Na de Allerheiligenvloed van 1570 werd
de toestand van de polders rond Terneu
zen gevaarlijk. De stad en het ambacht
Axel, die in 1 565 onder één bestuur wa
ren gekomen, kregen in 1572 ook het
beheer en onderhoud van de dijkage van
Terneuzen, een gedeelte van het Asse
neder Ambacht. Definanciële lasten wa
ren voor de polders Vreemdijke, Wil-
lemskerke, Triniteit en de Koude en Lo-
venspolder te hoog geworden. Het be
stuur van Axel over het Kwartier van Ter
neuzen was echter niet bevredigend in
de ogen van het landsheerlijke bestuur.
Bij ordonnantie van 2 maart 1 576 werd
de oprichting van het waterschap „Het
Quartier van Ter Neusen" vastgesteld,
waardoor deze polders onder één dijks-
bestuur werden gebracht4). De achter
liggende polders werden aangeslagen in
de kosten voor het beheer en
onderhoud5).
„Kaarte van den Eijlande van Axel, mitsgaders van geheel Axelambagt aan de oversijde in Staatsvlaanderen,
berustende op het Stadhuijs tot AxelTekening door D. W. C. Hattinga, 1 739. In: Rijksarchief in Zeeland,
Atlas Hattinga Staats-Vlaanderen deel IV nr. 19.
'y'K-AAMf
