polders en waterschappen van het voormalige waterschap axeler ambacht
99
In die jaren was ook in het gebied van
Axel en Axelambacht de strijd tussen de
Geuzen en de Spaanse troepen uitge
broken. Axel, Terneuzen en Triniteit wer
den door de Geuzen verwoest. De zorg
voor de zeedijken werd verwaarloosd6).
De Spaanse legers onder aanvoering van
Parma rukten op vanuit het zuiden en
sloten de steden Gent en Antwerpen in.
Sas van Gent werd in oktober 1 583 door
de Spanjaarden veroverd. Om verwoes
ting van de eigen steden te voorkomen
onderhandelden de stadsbesturen van
Axel en Hulst over capitulatie. Eind okto
ber gaven beide steden zich over. Het te
genoffensief van de Staatse troepen
bleef niet uit. Op 6 november 1 583 werd
het Kwartier van Terneuzen veroverd.
Daardoor werd er een bruggehoofd ge
slagen en konden er aanvallen onderno
men worden op het Axelambacht7).
Daartoe werden grote delen van het ge
bied onder water gezet. In mei 1584
werd de Zeedijk bij Campen doorgesto
ken, waardoor de parochie Aandijke en
het gebied rond Zaamslag inundeerden.
De zeesluis bij Othene werd vernield8).
In de zomer van 1586 werd alsnog de
Landdijk doorgestoken. Zo werd Axel
van het land van Waas afgesloten en
door Prins Maurits en zijn troepen op de
Spanjaarden heroverd9).
Het directe gevolg van de verovering van
Axel in 1586 was dat de oude rechten
weer werden hersteld en het waterschap
„Het Quartier van Ter Neusen" werd af
geschaft 10).
De stad en het ambacht werden be
stuurd door enkele gecommitteerden
van de Staten van Zeeland. Op 1 8 april
1590 stelden de Gecomitteerde Raden
een provisionele unie vast tussen de ste
den Axel, Terneuzen en Biervliet, het zo
genaamde Committimus. Ook werden er
enkele zaken ten aanzien van de polders
geregeld. Tijdens de Republiek oefende
het bestuur van het Axelambacht weinig
invloed uit op de waterstaatszaken.
In 1 591 en 1 592 werden vijf poldersten
noorden van de stad Axel bedijkt ter be
scherming van de stedelijke vestingwer
ken. De polders liepen kort daarna twee
keer onder water. De laatste keer door
toedoen van de stormvloed op de twee
de Paasdag 1606. Daarna konden de
polders uiteindelijk bedijkt worden. Vele
gronden waren „ten bate der gemene
zaak" verbeurd verklaard. De stad Axel
probeerde in de steden Middelburg en
Vlissingen participantentevindendiede
bedijkingen wilden financieren11).
Voor de bedijking van de gronden van
het geïnundeerde land van Blij, ten
noordoosten van Axel, werd in 1 595 en
1 597 octrooi verleend, maar met de uit
voering werd pas na de Vrede van Mun
ster in 1 648 begonnen.
Aan personen die bereid waren kapitaal
in de bedijking te steken werd octrooi
verleend met bijbehorende belasting
vrijdommen. Daarna vond er een oproe
ping plaats van alle rechthebbenden op
de te bedijken gronden, om mee te doen
aan de bedijking. Als men niet mee wilde
doen, verviel het eigendomsrecht12).
Vlaamse grootgrondbezitters als de
Gentse abdijen van Sint Bavo en Sint
Pieter deden niet veel moeite om hun
eigendomsrechten te laten gelden en
berustten in het verlies van inkomsten
van hun gronden. Veel van hun schor-
gronden werden in de eeuwen daarna
verkocht13).
Tijdens het Twaalfjarig Bestand werden
ook enkele polders herdijkt ten zuiden
van Terneuzen (Kats, St. Anna). In het
gedeelte van Axelambacht dat in Spaan
se handen was, werd in 1 620 de Autri-
chepolder bedijkt door Antwerpse ka
nunniken 14).
In 1617 werd door het opwerpen van
kaden langs de zandgronden het land
van Oud Zuiddorpe en Beoostenblij tus
sen de forten Vogelzang en Moerspui te
ruggewonnen op de zee. Na het hervat
ten van de oorlog in 1621 vond in het
Spaanse gebied ten zuiden van Axel in
1634 de verdere bedijking plaats van
het geïnundeerde land van Zuiddorpe en
Beoostenblij. Initiatiefnemers waren
Axelse katholieken die de jurisdictie
hadden behouden van het gebied rond
om Zuiddorpe. De bestuurders zaten uit
veiligheidsoverwegingen in Gent. In de
dijk, opgeworpen langs het kanaal ten
zuiden van Axel, werden enkele forten
gebouwd l5).
Door de belegering en inname van Sas
van Gent in 1 644 en Hulst in 1 645 door
Frederik Hendrik en zijn leger, kwam ook
het gebied tenzuiden va nh et Kanaal van
Axel in Staatse handen.
Na de Vrede van Munster kwam het
voormalige strijdgebied als generali
teitsland aan de Republiek der Zeven
Verenigde Nederlanden. Nu konden er
grotere bedijkingsactiviteiten ontplooid
worden. De Staten-Generaal en de Sta
ten van Zeeland verleenden als bestuur
ders van het Comittimus vele octrooien.
Zo werden het geïnundeerde middel
eeuwse land van Blij ten noordoosten
