13
Handglasperserij. Op de achtergrond loopovens omstreeks 1930.
chinebedieners voortdurend bij zijn kan
toor stond te wachten op een beslissing,
waarmee kostbare werkuren verloren
gingen. Alsof hij niet reeds te veel om
handen had, werden de baas bovendien
de werkvoorbereiding en het toezicht
opgedragen van reparatiewerk en
nieuwbouw in de bankwerkerij van zijn
afdeling.
Daarenboven waren deze bankwerkerij-
en veelal met verouderde gereed
schapsmachines ingericht. Het getuigt
van vakbekwaamheid, inventiviteit en
doorzettingsvermogen van deze techni
sche medewerkers dat vele tientallen op
zichzelf goede produktiemachines wer
den vervaardigd, waarvan echter de
voornaamste tekortkoming was dat van
gelijkheid en uitwisselbaarheid der on
derdelen geen sprake was. De beschre
ven organisatie en de verwaarloosde in
richting van de onderhoudswerkplaat
sen waren het resultaat van een directie
beleid waarbij de inzichten van de jong
ste directeur te weinig gewicht in de
schaal legden als gevolg van een con
tractueel vastgelegde verhouding.
Ten einde enige compensatie te verkrij
gen voor het verlies van markten aan de
concurrentie, die zich in de periode
1914-1918 in verschillende landen had
ontwikkeld, besloot de directie in 1927
een dochteronderneming in Frankrijk te
stichten.
The Vitrite Works (France) S.A
Deze fabriek opende haar poorten in de
herfst van 1929 in een verbouwd fa
brieksgebouw te La Varenne - St. Hilaire
(Seine) bij Parijs. Het bedrijf werd uitge
rust met de nieuwste, in Middelburg ver
vaardigde, machines. Ir. J. P. Berdenis
van Berlekom werd met de leiding be
last. Het vormen van vaardig en be
trouwbaar personeel viel niet mee in het
begin. De gemeente kende geen ar
beidsbureau; op zijn best wilde een
ambtenaar in het gemeentehuis een
aantekening maken dat men arbeids
krachten zocht. De gebruikelijke metho
de bestond uit het plaatsen van adver
tenties in de plaatselijke courant en het
aanplakken van een bekendmaking op
de poortdeur van de fabriek dat men ar
beidskrachten aannam.
De lonen die toen in de Franse industrie
werden betaald waren schrikbarend
laag en in de nauwelijks geïndustriali
seerde sector van het Parijse voorstad-
gebied waarin La Varenne - St. Hilaire is
gelegen, waren zij het laagst. Door de
werknemers in staat te stellen boven een
redelijk basisloon een prestatiepremiete
verdienen, verwierf de fabriek langza
merhand een kern van goed personeel.
Sindsdien leverde het aannemen van
werkkrachten geen problemen meer op.
De aanwezige werknemers beijverden
zich om familieleden en bekenden voor
Vitrite France te werven. Allengs stabili
seerde het personeelsbestand zich en
droegen circa 50 mannelijke en circa 50
vrouwelijke arbeidskrachten zorg voor
uitstekende machinerendementen.
Een ernstige tegenslag was de weige
ring van verschillende onafhankelijke
gloeilampenfabrieken bij Vitrite France
bestellingen te plaatsen, daartoe aange
zet door de drie Franse producenten van
„culots de lampes". Hoewel zich in deze
toestand een langzame verbetering
voordeed, dankzij de goede kwaliteit en
concurrerende prijs van de „culots" van
Vitrite France, bleef de toekomst van de
jonge onderneming onzeker.
In 1 932 kwam hierin een gunstige wen
ding toen La Compagnie de Lampes en
de Franse Société Philips, die gezamen
lijk lampen produceerden in de Fabri-
ques Reünies de Lampes Electriques, ie
der een kwart van het maatschappelijk
kapitaal van Vitrite France verwierven,
terwijl tevens een overeenkomst werd
afgesloten inzake vaste leveringen aan
de F.R.L.E. In juni 1936 kwam de rege
ring van het volksfront aan het bewind.
Het onmiddelijke gevolg was een totale
staking in de industrie en enige over
heidsbedrijven, met bezetting van fa
brieken en kantoren. Bij Vitrite France
was echter die maandagmorgen niets
aan de hand. Het gehele personeel was
normaal aan het werk. In deze vredige
toestand kwam de volgende woensdag
morgen verandering. Een menigte van
opgewonden stakers had zich voor de
poort verzameld. Luidkeelse bedreigin
gen tegen het personeel, gebonk op de
ijzeren poortdeur en een concert van cla
xons, dat alles was duidelijk hoorbaar in
de fabriek, waar de mensen het werk
stopten, maar op hun plaats bleven.
Angst sloeg velen, vooral de vrouwen,
om het hart. Om een gevaarlijke ontwik
keling te voorkomen, besloot de directie
het werk stil te leggen en werd iedereen
verzocht de fabriek rustig te verlaten.
Tevens werd bekend gemaakt dat de
loyale houding van alle medewerkers
werd gewaardeerd en dat niemand zich
zorgen hoefde te maken over verlies van
verdiensten. Buiten werd de ontruiming
met gejuich begroet en allen konden
zonder incidenten huiswaarts keren.
Posters maakten hervatting van het
werk in de volgende dagen onmogelijk.
Op zaterdagmorgen vroegen twee werk
nemers, een man en een vrouw, de di
recteur te spreken. Zij verklaarden dat
het personeel had besloten de verloren
uren in te halen. Madame voegde daar
aan toe: „parceque c'est une maison uni
que ici" (want het is hier een unieke in
stelling), een uitspraak om nooit te ver
geten. Indien men bedenkt dat „uniek"
uit niet meer bestond dan uit betere ver
diensten dan elders, uit menswaardige
verhoudingen en omgangsvormen en uit
overleg, dan kan men begrijpen hoe
slecht de arbeidsvoorwaarden en de
daarmede samenhangende mentaliteit
destijds waren in het Franse bedrijfsle
ven.
In de week volgend op deze gebeurte
nissen kwamen de akkoorden tot stand
tussen regering, werkgevers en vakbe
weging, die een eind maakten aan de
stakingen. Zij hadden een schokeffect
op de industrie: onmiddellijke invoering
van de 40-urige werkweek, aanzienlijke
loonsverhogingen, minimumlonen, be
taalde vakantie- en feestdagen, onder
nemingscomités, gedelegeerden van
het personeel en collectieve arbeids
overeenkomsten. The Vitrite Works
(France) conformeerde zich probleem
loos aan de nieuwe bepalingen en stelde
een gedeeltelijke twee-ploegendienst in
