I. VOORGESCHIEDENIS EN OPRICHTING VAN DE N.V. THE VITRITE WORKS Uitrite #orks THE In de maand februari van het jaar 1 879 brandde in Boston U.S.A. voor het eerst een elektrisch gloeiende kooldraad- lamp, als resultaat van het onvermoeid experimenteren van Thomas Alva Edi son. Het is weinigen bekend, dat in de zelfde maand februari Joseph Swan in de Engelse stad Newcastle-upon-Tyne met succes zijn elektrische lamp met een gloeiend koolstaafje demonstreerde. De uitvinding van de elektrische gloeilamp heeft de gehele mensheid tot zegen ge strekt. Al spoedig ontstonden in vele plaatsen in Amerika en Europa bedrijfjes waarin kleine ondernemers de fabricage van kooldraadlampen ter hand namen. In Eindhoven was het ir. G. L. F. Philips, die zich in 1891 op de vervaardiging van gloeilampen toelegde. Hij werkte samen met zijn broer A.F.Philips en hunonder- neming, de N.V. Philips' Gloeilampenfa brieken heeft, zoals algemeen bekend is, een fenomenale ontwikkeling gekend; zij groeide uit tot een van de grootste in dustriële concerns ter wereld. In die prille jaren van de gloeilamp on dernam een Middelburger, Johan Bou- dewijnse, bijgestaan doorzijn broerCor- nelis en door Marinus van der Leijé, in 1887 eveneens de fabricage van kool draadlampen, in een pand aan het Arme- niaans Schuitvlot. De firma Johan Bou- dewijnse onderhield zakelijke relaties met een Amerikaan, Theodore Mace, die tezamen met Alfred Swan sinds 1886 fabrieken exploiteerde onder de naam The Vitrite Luminoid Company, in Har rison (New York, U.S.A.) en in Gates- head-on-Tyne (Engeland). In deze fa brieken werden lampvoeten vervaar digd, die men lampcaps noemde, en lamphouders, toen fittings geheten. De lampvoet van Mace was voor die tijd een belangrijke vinding en deze kreeg meer en meer betekenis naarmate de ontwik kelingsgang van het elektrische licht voortschreed. Oorspronkelijk bestond de lampvoet uit een huls van messing met contactplaat jes van hetzelfde metaal, waartussen gips als isolatie dienst deed. Deze lamp voeten voldeden niet. Het gips bleef dik wijls vochtig en dit veroorzaakte kort sluiting. Men wenste dus iets beters. De oplossing was, naast het dure porselein, het veel goedkopere Vitrite-glas. Daar mee kon men behoorlijke lampvoeten maken, sterk en voldoende isolerend. Monogram in de gevel. De Engelse fabriek was een geregelde toeleverancier van de firma Johan Bou- dewijnse Co. Bij een bezoek aan Mid delburg in 1 888 gaf de heer Mace te kennen dat hij er ernstig over dacht zijn fabriek uit Engeland over te plaatsen naar het continent, teneinde moeilijkhe den met de Britse patentwetten te voor komen. Was er in Middelburg gelegen heid de fabricage van lampvoeten te be ginnen? Sinds kort stonden de gebou wen van de voormalige Commercie Compagnie aan de Maisbaai leeg. Mace kon deze gebouwen en terreinen van de gemeente Middelburg in erfpacht krij gen en zo kwam het dat in 1889 door hem The Vitrite Works Ltd. werd opge richt voor de fabricage van lampcaps en fittings. Hij vestigde zijn kantoor in het uit 1616 daterende gebouw van de Vereenigde Oostindische Compagnie, waarin destijds de opperequipagemees- ter was gehuisvest. Een zwart marmeren plaatje met in gouden letters „The Vi trite Works Ltd." werd aan de gevel van het gebouw bevestigd, naast de ingang. Het herinnerde tot augustus 1985 aan een kleine eeuw Vitrite-activiteit. De Engelse onderneming fabriceerde haar produkten onder strikte geheim houding. Aanvankelijk waren de lamp- caps geheel of voor het grootste deel ge maakt van vitrite, het zwarte glas dat verkregen werd uit de smelt van een mengsel van verschillende grondstof fen, waarvan de samenstelling het grote geheim van Mace was. De naam vitrite is afgeleid van het latijnse woord „vitrum" (glas). Er zweefde iets van geheimzin nigheid over deze fabriek. Uit de oude gebouwen stak een aantal zwaar roken de schoorstenen omhoog en 's avonds zag men hoe werklieden met lange ijze ren stangen rood gloeiende bollen uit de smelttorens tevoorschijn haalden, om deze met een sierlijke zwaai naar in het "gebouw geplaatste toestellen te slinge ren. Deze rood gloeiende bollen vorm den het middelpunt van de geheimzin nigheid, want dit was het vitrite2) waar van de verschillende voorwerpen wer den gemaakt. Indien het geheim van de li IST No. 24. No. 17. I Gulden. I Francs Mark. 38.00. 80.00. 64.25. pr. 1000 pieces, net. MIDDELBURG HOLLAND No. 17 B. s. d. j Gulden. I Francs. Mark. 3. 6. 8 j 40.00. 1 85.00. 67.50. pr. 1000 pieces, net. Dit bevindt zich nu in het museum op Arnes! in. 2) Het vitrite bestond uit taai-loodglas, later er- vangen door goedkoper natronglas.

Tijdschriftenbank Zeeland

Zeeuws Tijdschrift | 1989 | | pagina 4