OVER BOEKEN
Walacria. Een kroniek van Walche
ren. Deel 2. Stichting Natuur- en Re
creatieinformatie (NRI), 1989. Prijs
f 28,50.
De redactie van Walacria kan haar werk
voortzetten. De kroniek - wij hopen dat
zij jaarlijks zal verschijnen - is thans een
uitgave van de Stichting Natuur- en Re
creatieinformatie. Was deel 1 een the
manummer waarin het landschap met
alles wat groeit en bloeit centraal stond,
deel 2 is een zeer gevarieerd geheel ge
worden waaraan zeer competente au
teurs hebben meegewerkt. De onder
werpen zijn: de stichting van de kapel
van Hogelande (Henderikx), kosmische
en klimatologische effecten op het zee
niveau in relatie tot Walcheren (Beef-
tink), burgen in Zeeland en West-Vlaan-
deren (Trimpe Burger), Vlissingen in de
jaren '20 (Teunis), Patrimonium op Wal
cheren (Altena), „kunstgedoe" te Dom
burg (Van Vloten), loodsen enz. (Roos)
en vogels te Ter Hooge (Van Lynden).
In deze bespreking houd ik nauwelijks
een volgorde aan. Gefascineerd als ik
ben door biografische en autobiografi
sche notities heb ik het verhaal van Bert
Teunis het eerst gelezen. Ik las het ook
als Middelburgse jongen die al vroeg zijn
stad ging verkennen. Je herkent ener
zijds de geheugentraining van het klas
sikaal opdreunen van rijtjes als Hooge-
zand-Sappemeer enz. en anderzijds het
kopen van toverballen en toffees in het
winkeltje op de hoek. Maar ook het ver
kennen van stegen en straatjes, de figu
ren die thuis op bezoek kwamen en de
gesprekken over zaken die kinderen niet
mochten horen zoals de staking op „De
Schelde".
Iets verder terug in de tijd gaat het ver
haal over Domburg en het „levendig
kunstgedoe" aldaar van Francisca van
Vloten onder detitel „Eenvoudig aesthe-
tisch beweeg". Zij beschrijft de wereld
van Toorop en de zijnen, van Marie Tak
van Poortvliet en Jacoba van Heems-
kerck, die onder invloed van Steiner zich
tot de antroposofie wendden. Mon
driaan speelt in haar verhaal ook een be
langrijke rol. De laatste alinea van haar
artikel begint met de zin dat de eerste
wereldoorlog voor Domburg een tijd
perk afsloot. De schrijfster beweegt zich
een kroniek van Walcheren
door de stof als een vis in het water.
Weer iets verder in de tijd speelt de bij
drage van B. Altena: „Gerechtigheid ver
hoogt een volk". Over Patrimonium op
Walcheren. 1882-1914, een goed ge
componeerd verhaal over een belangrijk
onderdeel van de sociale geschiedenis.
Patrimonium is de naam van het Christe
lijk Werkliedenverbond waaraan de
naam is verbonden van de Hervormde
predikant ds. A. S. Talma die in 1891
een beroep aannam naar Vlissingen. In
die gemeente is hij actief werkzaam bij
de bestrijding van misstanden. In 1891
al werd hij lid van Patrimonium. Talma
schuwde niet in debat te gaan met de so
cialisten. Zijn standpunten over de
maatschappelijke verhoudingen en de
moeilijkheden die Patrimoniumleden te
overwinnen hadden, bleken duidelijk uit
het commentaar op de ideeën van Talma
van het anti-revolutionaire blad „De
Zeeuw" in 1902: „dwaze theoriën die
ten verderve voeren" en „spelen met
vuur".Talma wasal in 1 895 predikantte
Arnhem geworden. Zijn ideeën werkten
door.
D. Roos balt zijn brede kennis over het
loodswezen en alles wat met betonning
heeft te maken samen in een uitvoerig
artikel. Hij stoort zich in het slot aan de
houding van de Hollanders. „Moeilijk is
het voorspellingen te doen over de ont
wikkeling van het Westerscheldebek-
ken. Een zgn. „vierde nota" waarin in
hoofdzaak Hollanders uitmaken wat er
in dit bekken moet geschieden - geeft in
eerste instantie aan dat Zeeuwen zich
beter bezig kunnen houden met aktivi-
teiten in de sfeer van de recreatie. Later
blijkt dat dit bekken toch wel weer een
andere bestemming heeft en opgewaar
deerd wordt als nationaal haven- en in
dustriegebied."
Het artikel van Roos wordt opgevolgd
door een bijdrage van de amateur-orni
tholoog A. J. H. baron van Lynden over
kasteel Ter Hooge - een verloren vogel
paradijs? Dat vraagteken is veelzeg
gend. Dankzij de initiatieven van de va
der van de auteur kon de herinplant van
de buitenplaats na de inundatie van
1 944-1 945 worden verwerkelijkt. „Het
parkbos van Ter Hooge is nu als het ware
een kleine oase in een enorme cultuur
steppe, waar de beroemde meidoornha
gen rondom de weiden zijn verdwenen
en waar uitsluitend een aantal wegen
van beplanting zijn voorzien. Geen won
der dat zo'n oase als een magneet de vo
gels aantrekt!" Maar nu het vraagteken:
talrijke vogelsoorten zijn verdwenen,
andere soorten nemen zo toe dat Neder
land lijkt te „verkraaien", te „vermeeu
wen" en te „verduiven", aldus de auteur.
Lichtpuntjes worden ook genoemd maar
de toekomst hangt van verschillende
factoren af. Het onmatig hanteren van
de gifspuit heeft Zeeland een kwalijke
reputatie bezorgd zodat vooral gemeen
ten en waterschappen jaren achterlopen
bij de ontwikkeling elders in ons land. De
slotzin is een oproep tot zorg voor een
gezond milieu.
Drie bijdragen blijven over: van een his
toricus, een bioloog en een archeoloog.
Als historicus begint P. A. Henderikx in
het jaarboek over de oudste oorkonde in
bezit van het rijksarchief in Zeeland. Dit
stuk uit 11 89 regelt de stichting van de
parochie Hogelande (een foto van de
(nieuwe) kapel siert de omslag). Een be
langrijk en doorwrocht artikel, dat zich
bezig houdt met de ambachtsheren en
het patronaatsrecht van de kerken. Hen
derikx beperkt zich niet tot Hogelande
maar plaatst zijn bijdrage in het algeme
ne kader van een zeer belangrijk tijds-
