het kasteel van zaamslag (II)
212
Detail van de goot tijdens de opgraving. Foto ROB, Amersfoort.
De grachtdelen staan niet meer met el
kaar in verbinding. In de volgende fase
(3b) worden de muren ter breedte van de
gracht bekleed met natuursteen. Deze
natuursteen (Ledesteen uit het gebied
tussen Gent en Brussel) bestond uit 11
lagen van 70 cm tot 2 meter boven NAP.
Waarschijnlijk werden ook in deze fase
de dreefmuren in de richting van het
van het eiland wordt in steen geboud.
Een gedeelte van de (ophaal)brug blijft
van hout. Vondsten zijn schaars en ko
men niet uit een gesloten context. De ar
cheologische dateringsmethoden zijn
dan ook snel uitgeput: alleen de strati
grafie en het formaat van de baksteen
staan ons ter beschikking. Zowel de
„poorttoren" als een over het terrein lo
pende goot (Afb. 8) zijn gemetseld van
rode bakstenen met een formaat van 31
x 1 6 x 8 cm. De goot loopt over de mest-
kuilen van fase 1 en dateert daarmee van
na ca. 1 250. De datering van het steen
formaat is daarmee in overeenstem
ming.'0) Hoewel de overstroming in een
latere fase en het relatief kleine onder
zochte oppervlak een bewijs in de weg
staan, kon in de opgravingsputten aan
de rand van de voorburcht geen ring
muur worden waargenomen.
De hoofdburcht zal in deze fase zeker in
steen zijn uitgevoerd geweest. Weder
om kan zowel op een Zeeuws als een
Vlaams voorbeeld van een vergelijkbaar
1 3de eeuws poortgbouw worden gewe
zen als parallel voor het kasteel van
Zaamslag. Het Zeeuwse voorbeeld be
treft het kasteel van Haamstede op
Schouwen-Duiveland (Afb. 9).") Het
dateert uit het laatste kwart van de 1 3de
eeuw. Een verschil met Zaamslag is dat
het om de toegang tot het eigenlijke, in
oppervlak fors bemeten, ommuurde
kasteelterrein gaat. Een voorburcht is
niet aanwezig.
Het Belgische voorbeeld treffen we aan
in het Hof ten Dam me te Melsele, vlakbij
Antwerpen aan de Schelde gelegen
(Afb. 10).'2) In een oorkonde uit 1373
wordt deze poorttoren, die volgens de
opgraver omstreeks 1300 gebouwd
moet zijn, een „aguewette" genoemd.
Via een houten brug over de gracht en
door deze „waaktoren" kon de nederzet
ting worden betreden. Blijkbaardeed de
toren dienst voor een tijdige signalering
van ongewenste bezoekers die over de
Schelde naderden.
5. Fase 3: verdere verstening (Afb.
11)
Het poortgebouw op het voorburchtter
rein heeft een zeer ingewikkelde bouw
geschiedenis. Fase 3a toont de verbouw
van de poort tot een toren met een recht
hoekig grondvlak. De afmeting van de
baksteen is afgenomen tot 29 x 1 3 x 7
centimeter. Het grondplan vertoont te
vens een lichte draaiing waarvoor geen
reden aangegeven kan worden. Ter
plaatse van de vroegere brug is nu een
waterkerende dubbele muur aanwezig.
Het kasteel van Haamstede in het laatste kwart van
de 13de eeuw. NaarRenaud en Van Straaien 1971.
Vereenvoudigd gedeelte van de opgravingsplatte
grond van het Hof ten Damme te Melsele, België.
Naar gegevens van R. van Hove, Archeologische
Dienst Waasland, Sint Niklaas.
