HET KASTEEL VAN ZAAMSLAG (II)
Archeologisch onderzoek op het voorterrein van de Toren berg
R. M. van Heeringen
1. Inleiding
De zware storm die in de vroege
morgen-uren van dinsdag 1 februari
1 983 de monumentale boerenschuur op
het voorterrein van de Torenberg in
Zaamslag in Zeeuws Vlaanderen verniel
de, bezegelde tevens het lot van dit deel
van het meer dan zeven eeuwen in de
ondergrond gaaf bewaarde kasteelcom
plex.1) Het bestemmingsplan van de ge
meente Terneuzen voorzag in woning
bouw ter plaatse. Voorafgaande aan de
daadwerkelijke bouwactiviteiten kon
door de Rijksdienst voor Oudheidkundig
Bodemonderzoek te Amersfoort in de
zomer van 1987 een gedeelte van het
terrein aan een archeologisch onder
zoek worden onderworpen.2) A. de Kra
ker belichtte in een eerdere aflevering
van het Zeeuws Tijdschrift aan de hand
van het schriftelijk bronnenmateriaal
het functioneren van het kasteel als cen
trum van de ambachtsheerlijkheid
Zaamslag. In deze tweede bijdrage over
het kasteel van Zaamslag wordt verslag
gedaan van de resultaten van het ar
cheologische onderzoek.
ste helft van de 1 8de eeuw (afb. 4).3) De
voormalige grachten die de „hoofd
burcht" (deTorenberg) en de voorburcht
omsloten, zijn duidelijk herkenbaar in
het hoogtelijnen patroon. Zoals uit het
onderstaande zal blijken, zien we hier
voor ons de morfologie van het kasteel
terrein van Zaamslag tussen 1 200 en de
ondergang van de versterking tegen het
eind van de 16e eeuw.
H£R9SERSBHHHHP!SBHHMHHRP3ËliiP§lë^tS$'£9&39HB
2. Het terrein voorafgaande aan de
opgraving
In mei 1 970 werd de Torenberg op de
lijst van beschermde archeologische
monumenten geplaatst. Omdat het
voorterrein bebouwd was, werd de be
scherming van dit gedeelte van het kas
teelcomplex achterwege gelaten in de
veronderstelling dat behoud voor de
toekomst hierdoor als vanzelfsprekend
verzekerd zou zijn. Zoals reeds aange
haald, bleek dit een foute inschatting
van de loop van de geschiedenis te zijn.
Afbeelding 1 toont ons de oorspronkelij
ke situatie gezien in de richting van het
huidige dorp. De luchtfoto van afb. 2
geeft de toestand na het inwaaien en
opruimen van de landbouwschuur. Ver
gelijken we de laatstgenoemde afbeel
ding met de hoogtelijnen kaart van afb. 3
dan ontstaat een goed inzicht in de land
schappelijke situatie voorafgaande aan
het archeologische onderzoek. Op het
voorterrein treffen we het eindnegen-
tiende eeuwse woonhuis met bakkeet
aan. Het kaarsrechte pad leidt naar de
dorpskern. Ter weerszijde van deze weg
zien we de grote landbouwschuur en de
wagenloods, beide daterend uit de eer-
De Torenberg vanuit het zuidoosten, april 1 979. Foto Mathilda Jurrissen
Het kasteelcomplex vanuit het noordwesten, april 1984. Luchtfoto Aerophoto Eelde.
