Traverse Een tentoonstellingsproject in Zierikzee
Marijke Folkertsma
Zierikzee is een pittoresk stadje. Het
trekt 's zomers veel bezoekers die er
genoeglijk flaneren door de smalle
straatjes van het havenkwartier of
langs de haven waar mosselkotters en
oude zeilschepen omringd worden
door pleziervaartuigen. Ze lopen over
de bruggetjes en door de poorten die
zo bepalend zijn voor het Zierikzeese
stadsgezicht. De Noord-en
Zuidhavenpoort flankeren het res
terende gedeelte van de vroegere
haven. Het water stroomt er met de
getijden dagelijks in en uit. Bij eb blijft
een lege slik-kuip achter die bij toeris
ten bevreemding opwekt. Daar komt te-
zijnertijd een museumhaven, ingericht
met oude vaartuigen. Het gezicht op de
poorten wordt er wellicht door verfraaid.
De oude monumenten staan er echter
niet alleen als decor voor ijsetende
toeristen, al is hun belangrijkste be
staansreden tegenwoordig de herinne-
ringswaarde. De poorten bieden nog
steeds doorgang aan het in- en uit
gaande stadsverkeer. Vanuit de Zuid
havenpoort klinkt dagelijks het klok
kenspel. Een deel van de Noordha
venpoort biedt woonruimte aan het
burgemeestersgezin en de rest van het
gebouwencomplex is in gebruik als
werk- en expositieruimte van beeldende
kunstenaars. De Noordhavenpoort is
als bezienswaardigheid vaak aanlei
ding tot passieve contemplatie maar
voor de kunstenaars die momenteel
aan het project Traverse deelnemen,
is het een omgeving die activeert en
inspireert.
Transartica Lava
Peter Jansen en Marijke Folkertsma
richtten in het voorjaar van 1989 de
stichting Transartica op met het doel
een interessante stimulerende en uit
dagende omgeving te creëren voor
kunst en cultuur in Zierikzee door
onder andere het organiseren van
exposities in de Noordhavenpoort.
Op de eerste vier tentoonstellingen in
de zomermaanden van 1989 reageer
den publiek en pers enthousiast.
De Noordbranbantse kunststichting
Lava is in 1988 opgericht door vijf
kunstenaars: José van der Valk, Simon
Woudwijk, Lennie van Vugt, Hans
Richters en Pieternel de Bruijn. Zij
organiseren gezamenlijke projecten op
tot de verbeelding sprekende locaties.
Zo woonde en werkte de groep in 1988
gedurende een maand in een leeg
staande suikerfabriek in Zevenbergen
om het project „De laatste campagne"
rond het thema „Opkomst en teloorgang
van de suikerindustrie" gestalte te
geven. In 1989 zocht de groep Lava
opnieuw een omgeving voor een
dergelijk evenement. Zij vond de
Noordhavenpoort en een aantal
collega's uit kringen rondom
Transartica: Peter Jansen, Marijke
Folkertsma, Luc de Bruyne, Ton
Lamper en Willem van Anraad
welke laatste de huurder is van de
Zuidhavenpoort. In het project Traverse
werken de leden van Transartica en
Lava samen.
Constructie
Het uitgangspunt voor het project
Traverse is het oude poortgebouw in
Zierikzee dat er al zo'n vijf eeuwen
staat. Het ademt de sfeer van een lang
vervlogen verleden dat beelden oproept
aan de middeleeuwen en de Gouden
Eeuw. Ooit vormde het Poortgebouw
het decor voor drukke activiteit rondom
de haven en maakte het deel uit van
de verdedigingswerken van de stad
Zierikzee. Enerzijds bood de poort
bescherming en anderzijds verschafte
hij toegang tot de stad. Nog steeds is
de poort in de eerste plaats een door
gangspoort waaraan we de naam van
ons project TRAVERSE ontleenden.
Kunstenaars zijn geen archeologen of
historici. Terwijl ze de sfeer ondergaan
komen ze op ideeën die vooral getui
gen van hun verbeeldingskracht. Iedere
deelnemer aan het project werkt op zijn
of haar wijze. De één is geboeid door
„het oude", de ander door de structuur
van het gebouw door de omgeving of
door de functie.
José van der Valk is gefascineerd door
de dakconstructie van de poort, die
eeuwen geleden door ambachtslui feil
loos in elkaar is gezet. De kracht die
de constructie uitstraalt, inspireert haar.
Het is alsof je je in een schip bevindt.
Het lijkt ook op een grote ribbenkast.
Het gebouw diende ter verdediging van
de stad, de mens heeft zijn ribbenkast
als bescherming van zijn lichaam".
„De ribbenkast van de Noordhavenpoort
is mijn uitgangspunt voor het project".
José, die in haar beeldhouwwerk veelal
diverse materialen combineert, zoals
De Noordhavenpoort. Foto M. Folkertsma.
66