Unieke tocht naar de bron van de Schelde
Harold de Puysseleijr
Deelnemers aan de Scheldewandeltocht. Bron: Foto Wim Kooyman.
De rivier de Schelde slingert zich door
drie landen: Nederland, België en
Frankrijk. Het stroomgebied van de
rivier is met acht miljoen mensen een
van de dichtstbevolkte regio's van
West-Europa. De bron van de
driehonderdvijftig kilometer lange
stroom, La Source de l'Escaut, bevindt
zich in het Noordfranse plaatsje Gouy.
In de onmiddellijke nabijheid ervan ligt
de abdij van Vaucelles, die in de
twaalfde eeuw gesticht werd door de
cisterciënzer monnik Bernard van
Clairvaux.
Een belangrijke voorwaarde voor de
bouw van de abdij was, dat er een
krachtige waterloop in de omgeving
moest zijn om de toendertijd
voornaamste drank, bier, te kunnen
brouwen en het afvalwater af te voeren.
In die tijd staken de gevreesde ziekten
cholera en typhus namelijk regelematig
de kop op. Die waterloop was de
Schelde. Nog steeds sijpelt uit een van
de heuvels in Gouy kristalhelder water.
Vervuiling
Maar de voortschrijdende industriali
satie heeft inmiddels zijn tol geëist.
Amper tweehonderd meter van de bron
begint de vervuiling al. Vroeger was
het nog mogelijk om onbekommerd
een duik te nemen in het Scheldewater
en konden we ons tegoed doen aan
haar zeevruchten zoals kreukels en
lamsoor. De laatste dertig jaar heeft de
industrialisatie zich echter versterkt
doorgezet met als gevolg een enorme
toename van de verontreiniging van de
rivier. Dat het momenteel goed mis is
met deze rivier is het best af te lezen
aan de kwaliteit van het water in de
Westerschelde. Het feit dat daarin al
een hele tijd geen zeehonden meer
voorkomen en de zeegroente niet
langer geschikt is voor consumptie
maken duidelijk dat de Schelde er
bijzonder ernstig aan toe is. Vergiftigd
met zware metalen zoals cadmium en
kwik en met huishoudelijk afvalwater.
Middeleeuws
Vele belangrijke industriegebieden
liggen in het stroomgebied van de
Schelde, die een oppervlakte beslaat
van 20.000 vierkante kilometer. Dat
houdt in dat alle riviertjes en beekjes
die uitwateren op de Schelde wel
ergens een vervuilende fabriek op hun
weg vinden. Als we de loop van de
Schelde volgen zien we dat de rivier
het met name in België zwaar te
verduren krijgt. In de hoofdstad van het
land treffen we Middeleeuwse toestan
den aan. Het riool van Brussel komt
namelijk via de zijrivier de Zenne
rechtstreeks uit op de Schelde. Nu zijn
organische stoffen op zich niet giftig en
ook afbreekbaar. Ze vormen
evenwel een uitstekende voedings
bodem voor algen en bacteriën.
Omdat er veel organische stoffen, ook
afkomstig uit de landbouw en de
voedingsindustrie in het water
terechtkomen, groeien die algen en
bacteriën als kool. Het gevolg daarvan
is dat het zuurstofgehalte van het water
dusdanig afneemt dat vissen en
andere waterdieren geen schijn van
kans op overleving meer hebben.
Schorrenlandschap
De genadeklap krijgt de Schelde bij
Antwerpen, waar de florerende petro
chemische industrie nog een duit in het
zakje doet. Hier vermengt het zoete
water van de regenrivier de Schelde
zich met het zoute water van de
Westerschelde, het enige echte
estuarium in Zeeland. Een rivier
monding die via een open verbinding
in contact staat met de zee. Dat leidt tot
de vorming van een schorrenland
schap met een uiterst zeldzame flora
en fauna. Het Verdronken Land van
Saeftinge is een uniek natuurgebied,
dat echter door de steeds verder
oprukkende vervuiling meer en meer
bedreigd wordt.
In onze provincie dragen vervuilende
industrieën langs het kanaal van Gent
naar Terneuzen, de industrie in
Terneuzen zelf en die in het
Sloegebied bij aan de slechte toestand
waarin het Scheldewater momenteel
verkeert. Als we alle vervuilende
factoren op een rijtje zetten, is het
testament van de eens zo schone
Schelde snel opgemaakt.
Internationale aanpak
Het gegeven dat de Schelde door drie
landen stroomt is een van de grootste
problemen om te komen tot een
oplossing voor de grootschalige
91
