Het Monumenten Inventarisatie Project
1930 uitgevoerd. Karakteristieke ele
menten hierbij zijn brede, overhangende
daklijsten, erkers en sobere siermetsel-
werk details.
Arbeiderswoningen in de Eigenhaardstraat in Middelburg.
Een voorbeeld van vroege sociale woningbouw (1892).
woningen gebouwd, bijvoorbeeld door
,,'t help u zelve" in Goes.
In het begin van de 20ste eeuw werden
de eerste woningbouwverenigingen
opgericht. Doorgaans had elk een,
beperkte, eigen doelgroep. Naast
traditionele stedebouwkundige opzetten
met één- en meergezinswoningen,
werd vanaf ca. 1915 ook gebouwd in
een meer landelijke opzet met veel
groen en verspringende rooilijnen.
Tot deze laatste vorm behoort het
zogenaamde „Rode Dorp" in Vlissingen,
een complex arbeiderswoningen dat in
1912 tussen de Kasteelstraat en de
Verkuijl Quakkelaarstraat werd ge
bouwd door de Vereniging tot Vebete-
ring van de Volkshuisvesting. Deze
woningen met een rationele architec
tuur zijn gerenoveerd. Een andere
planmatige stedebouwkundige opzet,
geïnspireerd op de Engelse tuinsteden,
is ook typerend voor de periode. Hierbij
kreeg de woonwijk een landelijk karak
ter met een bochtig stratenpatroon.
gebieden waar ook meer aaneengeslo
ten bebouwing in dergelijke lineaire
structuren ontstond.
De architectuur varieerde in de tijd van
klassicistisch, traditioneel, eclectisch
en overgangsstijl via Art-Nouveau tot
expressionistische of vrij zakelijke Inter
Bellum-stijl.
Aan de singels in Goes en Middelburg
verrezen bijvoorbeeld woningen met
een eclectische architectuur.
Verschillende panden aan de Wilhel-
minastraat in Oudelande, een uitvals
weg met lintbebouwing, zijn bijvoorbeeld
in zakelijke Inter Bellum-stijl van rond
In de plattelandskernen werden, af
gezien van de behuizing van heren
boeren, de grote en voorname woningen
bewoond door de dominee, de dokter
en soms ook door de hoofdonderwijzer.
Vooral de pastorie is vaak nog steeds
een dominant dorpsgebouw.
J. H. Hanninck uit Goes was in de
tweede helft van de vorige eeuw een
bekende ontwerper van Hervormde
Gemeente pastorieën in Midden-
Zeeland. Hij ontwierp ondermeer de
pastorie in Domburg aan de West
straat in een neo-klassicistische stijl
(1876) en die in Biezelinge in een meer
klassicistisch-eclectische trant (1863).
In Kloetinge was hij de architect van
zowel de pastorie als het raadhuis.
Beide naast elkaar gelegen panden
(1881zijn voorzien van een voorgevel
met veel wit gepleisterde versieringen.
Ze zijn goede voorbeelden van het
eclecticisme.
In de stedelijke gebieden werden de
vroege, monumentale woonhuizen
traditioneel op de aantrekkelijke plaat
sen binnen de oude vestinggordels
gebouwd: aan kaaien en grachten en,
vanaf de eeuwwisseling, op de even
tueel nog aanwezige bolwerken die
rond het midden van de 19e eeuw door
landschapsarchitecten tot stadsparken
waren getransformeerd. De huizen
Voormalige pastorie aan het Marktplein in Biezelinge, in 1863 gebouwd naar ontwerp van
de architect J. H. Hanninck uit Goes.
De hogere- en middenstandswoningen
komen we zowel in de steden als in de
dorpen tegen. Ze zijn ruimer van opzet
dan de arbeiderswoningen, vrijstaand
of halfvrijstaand en vaak voorzien van
voortuinen. Zowel bij plattelandskernen
als bij stedelijke gebieden vormden de
bestaande uitvalswegen geschikte
bouwlocaties. Dit leidde gedurende de
eerste decennia van de 20ste eeuw in
een aantal gevallen tot zogenaamde
lintbebouwing. Deze ontwikkelde zich
bij de meeste dorpen tot een beschei
denere lengte dan bij de stedelijke
140
