Boekbesprekingen
Vissersverhalen.
Kees Slager en Paul Schipper.
Uitgave De Koperen Tuin, Goes 1990
Prijs f 45,— (gebonden),
ISBN 9072138082,
f 37,50 (paper-back),
ISBN 9072138090.
Het boek wekt verwachtingen over de
geschiedenis van de visserij in de
delta. Er zijn leuke verhalen bij;
ook droevige over de armoede.
Maar 50 jaar geleden al kwamen de
verandering met de Tweede Wereld
oorlog.
Toen begon de grote vraag naar vis.
Tot 1940 konden de vissers hun
vangst nauwelijks kwijt, daarna groeide
het tekort aan vis. De dagvisserij kon in
1941 in enkele weken grote vangsten
sardijn binnenhalen. Deze verse
sardijn, voordien zonder waarde op de
vismarkt, bracht plotseling als
exportvisje rond één gulden per kilo op.
Nooit was zo'n prijs betaald.
Duizenden kilo's werden er zelfs door
de kleinste scheepjes gevangen met
de kuil, soms in enkele uren, vlak voor
de haven. De schipper-eigenaren
konden daardoor hypotheken op hun
ouderwetse houten hoogaarzen en
botters in één keer aflossen.
Geldschieters wilden niet eens hun
geleende geld terughebben. Er bestaat
een waar verhaal, niet in dit boek
gebracht, van een Arnemuidse
schipper. De schipper werd kregel van
de weigering om het geleende geld
terug te nemen.
Nu hij alles terugverdiend had werd
hem de totale aflossing geweigerd.
Hij pakte op een zaterdagmorgen een
houten kruiwagen, gooide er in
klinkende munt de hypotheeksom van
enige duizenden guldens in, reed er
mee naar de woning van de geldgever
en klopte aan de voordeur.
Ongebruikelijk, want alles ging door de
achterdeur in veel dorpen. De baas
deed zelf open. Ga eens opzij, zeide
de geprikkelde schipper. Hij duwde de
kruiwagen langs de baas, kapte hem
om, en de zilveren specie rinkelde op
de betegelde stenen vloer van de
brede gang. Hier heb je-je centen
terug, riep de man.
Door al dat verdiende geld kwam de
visserij schuldenvrij, en daarmede
werd de basis gelegd voor de opbloei
al direct na de oorlog. De vissers
hebben daardoor meer zelfvertrouwen
gekregen. Einde oorlog moesten de
gevorderde schepen teruggehaald
worden of verloren schepen vergoed,
bleek het mogelijk een vissers
organisatie te stichten voor de gehele
provincie Zeeland en werden de
vissers geprikkeld hetzelfde te doen als
de Urkervissers bij de haringvisserij in
Zeeland wisten te bereiken met hun
betere schepen, grotere vaarkennis en
werken in organisatieverband.
Er kwam door de vissersbond goed
visserijonderwijs, te veel om allemaal
te vertellen in deze recensie.
De betere schipper-eigenaren hadden
het overigens niet zo slecht. Bij het op
deel varen van de bemanning kregen
de schippers 3/7 van de netto
besomming, en de bemanning elk 1/7
deel. De schipper werkte ook mede,
zodat hij 4/7 deel ontving. Dit oeroude
deelsysteem bevredigde niet. De matro
zen vielen door het op deel vissen
buiten de sociale verzekeringswet
geving, een groot nadeel.
Het boek geeft 35 verhalen of
onderwerpen. Men kan dergelijke
vertelsels ook horen in andere
bevolkingsgroepen. Zeer velen leefden
in armoede. De vissers van Goeree-
Overflakkee waren naast vissers ook
kleine boertjes. Zij bewerkten ook
bouwland en hun vrouwen deden mee.
Niet op zondag, want de kerkelijke
gebruiken bleven heilig. Die vissers
waren ook meer verburgerlijkt. Zij
hadden meer een eigen mening, die ze
ook durfden te uiten. Zij bezaten ook
grotere schepen, en zij maakten ook
als eersten weekreizen. Vermoedelijk
waren zij de eersten die garnalen naar
Engeland exporteerden, voor eigen
rekening. De Walcherse garnalen-
vissers lieten dit exporteren op hun
risico over aan vrachtverzenders. Deze
laatsten trokken alle onkosten van de
Engelse afrekening af, namen twee
shilling voor elk mandje op en zij
onthielden bewust het tonen van
ontvangen afrekeningen. Deze mensen
werden geëxploiteerd en zij misten het
vermogen om de export zelf ter hand te
nemen. Er zijn aldus rijkdommen
verdiend aan deze arme vissers op
Walcheren. Er staan in het boek enkele
aardige spreekwoorden uit de visserij.
In het boek wordt niet gesproken over
de geneeskracht van de beroemde pijl-
ln afwijking van pagina 117: Enkele visvrouwen kochten samen een mand bijvis van een
garnalenvisser. Het aankoopbedrag werd door de vrouwen dan gelijkelijk verdeeld.
Eén der vrouwen deelde de vis in evenveel porties als er vrouwen meededen.
Daarna werd gedobbeld om de eerste en volgende keuze met taerlingen.
Hier een toto van zo'n verdeling op de Nieuwendijk in Vlissingen, omstreeks 1935.
152
