Boekbesprekingen
Bi het woord „historisch" moeten we in
dit geval niet denken aan onze grote
17e eeuwse kartografen. Het gaat hier
om zeer modern aandoende kaarten
die, wat onze provincie betreft, de
Zeeuwse situatie tussen 1903 en 1918
markeren. Ze dateren dus uit een vrij
recent verleden en wie de moeite
neemt om ze te leggen naast die uit de
hierboven besproken Grote Provincie
Atlas kan zich aangenaam amuseren
met de enorme veranderingen die
binnen het verloop van bijna een eeuw
in deze provincie hebben plaats gevon
den.
Dat kan hij ook wanneer hij hetzelfde
doet met de onderhavige Foto-Atlas.
Konden wij bij de Provincie Atlas nog
wat bezwaren maken t.a.v. de actuali
teit, deze atlas is hyperactueel, want
alle opnamen dateren uit de maanden
maart en mei 1989. Zelfs het uur van
fotograferen is met de datum tot op de
minuut vermeld. U zult wel hebben
begrepen, dat het hier gaat om pro
ducten van de luchtkartering, de basis
van de moderne kartografie. Het hoe
en waarom van deze operaties worden
in een korte inleiding helder uiteen
gezet en daarna volgen de resultaten
in meer dan 200 pagina-grote foto's.
De opnamen zijn gemaakt van onge
veer 4 kilometer hoogte en werden
vervolgens vergroot naar een schaal
van 1:14.000. De camera werd zo goed
mogelijk horizontaal gehouden, zodat
de beelden zuiver vertikaal konden
worden gemaakt en na de boven
genoemde vergrotingscorrectie een
terreinbeeld geven van 4x4 km.
Het zal opvallen, dat de foto's elkaar
overlappen, maar dat is nodig voor
latere stereoscopische bewerking.
Zinvol fotograferen is alleen doenlijk bij
een niet al te lage zonnestand, als de
bomen nog niet in het blad staan en
geen lange schaduwen werpen, bij een
onbewolkte hemel. Ons klimaat levert
per jaar maar een paar dagen, die aan
deze voorwaarden voldoen. Deze foto's
vormen aldus een ideale ondergrond
voor de normale topografische kaarten,
omdat ze de ligging van wegen, kana
len, vaarten, bebouwingen, kavels,
bosschages enzovoorts nauwkeurig
weergeven. Alles hoort er dus op te
staan en in theorie is dat ook zo. In de
praktijk is het echter vooral bij kleinere
objecten, lang niet altijd even makkelijk
te vinden. Vier kilometer is tenslotte
nog een flinke hoogte. Wat ik miste op
de kaarten van de Grote Provincie
Atlas kom ik hier echter meteen tegen.
Het Vitriteterrein is schoon en draagt al
sporen van nieuwbouw; er liggen boten
in de Maisbaai, de voorsteden zijn op
de gewenste grootte en de Stations-
brug staat als gebruikelijk open.
Bij Biggekerke vind ik de „by-pass" en
Souburg heeft zijn station. Vlissingen is
niet zo versnipperd, in de jachthaven
aan de Nieuwedijk liggen scheepjes en
aan de boulevard wordt duidelijk
gewerkt.
Toch blijft het vaak zoeken. De foto's
zijn afgedrukt in zwart-wit en het is niet
eenvoudig tussen al die nuances van
wit naar zwart de weg te vinden.
Op plaatsen waar je goed bekend bent,
gaat het nog wel, maar op minder
bekend terrein raak je gauw de weg
kwijt. Een „legenda" ontbreekt en ik
zou ook niet weten hoe je dat in elkaar
moest zetten. Er is geen enkele ge
drukte aanwijzing; niets is benoemd,
alleen de foto draagt de naam van het
voornaamste object, dat is afgebeeld,
meestal een stad of een dorp. Kleuren
foto's zouden helpen, maar die oplos
sing is natuurlijk erg kostbaar; met een
„overlay", waarop een paar markante
punten staan afgedrukt, een dorp, een
weg, kom je er ook, maar met nog
meer kosten. Ik heb me beholpen door
de omgekeerde weg te volgen: ik heb
het eindproduct, de topografische kaart,
erbij gehaald om het basisproduct, de
luchtfoto te leren lezen en ik moet zeg
gen dat naarmate ik dat vaker heb
gedaan, het lezen van de luchtfoto
eenvoudiger wordt. Je bezorgt jezelf in
ieder geval een paar interessante, leer
zame uren.
Nog een opmerking tot slot.
Het ministerie van Defensie bemoeit
zich blijkbaar nog altijd met luchtfoto's.
Voor het maken en publiceren ervan
heb je een vergunning nodig en het
Ministerie kan eisen dat je bepaalde
militaire objecten ontziet. Bij lucht
fotografie is dat niet wel mogelijk en
dus moetje, in geval van publicatie, je
foto's laten zien, waarna het Ministerie
kan eisen, dat je op je foto voorkomen
de militaire objecten afdekt. In deze
atlas vindt u dus op een aantal foto's
witte vlekken. Ik zal u niet zeggen
welke foto's, want dat zou u het genoe
gen ontnemen zelf voor Smiley te gaan
spelen. Het geheel is natuurlijk nonsens,
maar het houdt in ons leger misschien
een paar arbeidsplaatsen in stand.
In deze tijd van hoogontwikkelde elec-
tronica met spionage-satellieten en
soortgelijke apparatuur blijft natuurlijk
niets verborgen en een onwetende
amateur, die voor een rondvluchtje van
Arnemuiden opstijgt kan al aardig wat
materiaal verzamelen waar Defensie
niets van weet. We hebben deze grap
pen al eens eerder gehad bij onze
Topografische kaarten. In principe
stonden die ter beschikking van ieder
een, maar er waren tijden dat Defensie
(toen nog Oorlog) die niet in ieders
handen wenste en er een groot
stempel GEHEIM opdrukte. Toen dat
niet hielp bedacht men een nieuwe
truc: belangrijke fortificaties, steun
punten in de Hollandse Waterlinie en
dergelijke werden als witte vlekken
afgedrukt. Leden van buitenlandse
intelligence-groepen waren zeer dank
baar. Het scheelde hun een hoop werk.
Tegenwoordig haalt men bij de Topo
grafische Dienst dit soort grapjes niet
meer uit, maar bij de Luchtkartering
zijn ze kennelijk nog in zwang.
B. T.
156
