Boekbesprekingen
Thera de Graaf, Schouwen-
Duiveland met de klok mee,
Middelburg 1985. ISBN: 9070174200.
Prijs: f 8,50
A. F. Franken, Walcheren in het
spoor van bedrijf en techniek,
Middelburg z. j. ISBN: 9072146085.
Prijs: f 9,50
Kees Bos, Aad de Klerk en Taeke
Stol, Kijkgids Middelburg,
Middelburg 1990. ISBN: 9072146123.
Prijs: f 14,95
Informatie over deze uitgaven in te
winnen bij:
Stichting Natuur- en Recreatie
informatie, Langevielesingel 24,
4335 AA Middelburg (01180-34194).
Zeeland beschikt heden ten dage over
een groot aantal routes die zowel de
toerist als de autochtoon (en de laatste
dan wellicht bij voorkeur niet in het
hoogseizoen) langs mooie plekjes en
bezienswaardige objecten voeren.
Zo zijn er in de verschillende gebieden
talrijke fiets- en wandelroutes, zorgt de
ANWB voor een drietal autoroutes en
zetten de steden stadswandelingen uit.
Een Deltaroute behandelt in 21 etappes
zelfs „geheel" Zeeland. Daarnaast zijn
er dan de routes die zich op een
speciaal onderwerp richten, zoals de
VVV-kreken- en dijkenroute in West-
Zeeuws-Vlaanderen en de VVV-
molenroute op Walcheren. De Kerke-
padroutes en de routes langs forten en
grenspalen in Zeeuws-Vlaanderen zijn
andere voorbeelden.
In 1985 verrijkte Thera de Graaf dit
scala aan routes met het boekje
„Schouwen-Duiveland met de klok
mee", waarin een tocht langs monu
menten van bedrijf en techniek
beschreven staat. Met behulp van deze
uitgave, die tot stand kwam in samen
werking met de Werkgroep Industriële
Archeologie van de Zeeuwse Culturele
Raad, kan de geïnteresseerde een rit
over het eiland maken, waarbij speciale
aandacht geschonken wordt aan
„zaken die herinneren aan de ontwik
keling van nijverheid en techniek".
Het boekje bevat een aanzienlijk aantal
foto's van de bezienswaardigheden en
verder een grote hoeveelheid min of
meer beknopte teksten, die uitleg
geven omtrent de ontstaansgeschie
denis, de latere lotgevallen en de
huidige toestand van de objecten.
Tussen deze teksten staan vet gedruk
te en daardoor goed te onderscheiden
route-aanwijzingen. Achterin is een
handig uitklapkaartje aangebracht.
Om een idee te geven van de inhoud:
de behandelde objecten zijn bijvoor
beeld een uitzichttoren, een bollen
schuur, een aanlegsteiger, een vuur
toren, een scheepsreparatiewerf en
een later tot cichoreifabriek omge
bouwde meestoot. De teksten beper
ken zich gelukkig niet tot een beschrij
ving van hetgeen zichtbaar is, maar
geven daarnaast ook informatie over
de vormen van nijverheid en techniek
waar de gebouwen en voorwerpen de
overblijfselen van zijn.
Het is goed dat de recent opgebloeide
belangstelling voor de geschiedenis
van arbeid en techniek - en voor de
bijbehorende monumenten - ook door
dit soort routebeschrijvingen verder
gestimuleerd wordt. Juist daarom ook
was de hoop al geruime tijd gevestigd
op meer van deze routes in het
Zeeuwse. Bij de samenstelling van het
boekje over Schouwen-Duiveland is
exclusief uitgegaan van een autoroute,
waardoor de talrijke monumenten van
bedrijf en techniek in Zierikzee nau
welijks aandacht hebben gekregen.
„Hopelijk zal er nog eens een afzon
derlijke wandeltocht voor Zierikzee
verschijnen", zegt de inleiding. Dat is
inderdaad te hopen, zoals ook de
andere eilanden en Zeeuws-Vlaan
deren hun bedrijf- en techniekroutes
dienen te krijgen.
Voor Walcheren is dit intussen ge
beurd, met het boekje „Walcheren in
het spoor van bedrijf en techniek".
A. F. Franken beschrijft hierin vier
verschillende routes langs objecten
van „verkeer, handel en nijverheid".
Deze routes zijn grotendeels bestemd
voor fietsers (en eventueel automobi
listen), enkele (deels) ook voor wande
laars.
Ook in dit boekje (al even handzaam
en haast even goedkoop!) passeren
weer talrijke, zeer uiteenlopende
objecten de revue en het is zeker dat
zelfs de geboren en getogen Walchere-
naar er veel nieuws in zal kunnen
ontdekken. Typografisch is wederom
onderscheid gemaakt tussen de route
aanwijzingen en de inhoudelijke infor
matie. Te midden van de talrijke foto's
zijn van enkele gebouwen ook door
sneetekeningen opgenomen. Een gemis
is echter het ontbreken van route
kaartjes. Hierdoor is het voor de
plaatselijk niet of nauwelijks bekende
bezoeker moeilijk om de tocht naar
eigen behoefte uit te breiden of te
bekorten. Erg instructief is de inleiding,
met enige algemene informatie over de
geschiedenis van de infrastructuur in
de vorm van spoorwegen, kanalen en
tramlijnen op Walcheren.
Dit boekje is een welkome aanwinst en
nogmaals: het smaakt naar meer!
Waar blijven de Bevelanden, Zeeuws-
Vlaanderen, Tholen en Sint-Philipsland
(en apart dus: Zierikzee)?
De vermoedelijk nieuwste aanwinst
op het gebied van de recreatieve en
informatieve routes is de „Kijkgids
Middelburg", een gidsje (tegelijkertijd
ook in het Duits verschenen) dat de
lezer naast een historische inleiding
een drietal wandelingen aanbiedt,
waarin alle soorten gebouwen en voor
werpen aan bod komen: naast bruggen,
bedrijfsgebouwen en een havenkraan
dus ook onder meer openbare gebou
wen, kerken en woonhuizen.
Over dit gidsje ben ik iets minder
enthousiast. De in vergelijking met de
hierboven besproken boekjes hogere
prijs is vermoedelijk voor een belangrijk
deel het gevolg van het gebruik van
kleurenfoto's. Deze zijn als het ware
over de pagina's uitgestrooid: deels
schuin geplaatst en dan vaak met één
hoek van de pagina aflopend of een
andere foto overlappend. Het is
waarschijnlijk een poging het geheel
een wat ongedwongen, speels karakter
te geven en het zal menige lezer mis
schien zeer bevallen. Ik houd er niet
van, maar dat is natuurlijk bijzaak.
Belangrijker is, welk doel de illustraties
(die voor zover het foto's van huidige
situaties in de binnenstad betreft niet
van onderschriften zijn voorzien)
dienen. Zij staan in het algemeen in de
onmiddellijke nabijheid van de tekst
waarop ze betrekking hebben en leve
ren de gebruiker van de gids, de
wandelaar, waarschijnlijk nu eens een
middel tot snellere herkenning, dan
weer een tot verder speuren uitnodigend
zoekplaatje op. Beide effecten zijn
natuurlijk welkom en dat geldt ook voor
de prettige herinneringen die de foto's
157
