Politiek op het eiland Tholen in de periode 1945-1971
tenslotte gingen zij in Stavenisse van
de A.R.P./C.H.U.-lijst, via de zeer
locaalgerichte Lijst-Tazelaar naar de
arbeiderslijst van C. Moerland. Zij volg
den dus over het algemeen plaatselijke
politieke leiders, waarvan de meesten
niet goed onder te brengen waren in
een landelijke politieke „richting".
Tot de vaste kern van de locale S.G.P.
hadden deze kiezers nooit behoord.
Bovendien kwam het voor dat zij voor
de Statenverkiezingen op de A R P. of
de C.H.U. stemden.
Hoe is deze groep „zwevende" kiezers
nu het best te karakteriseren?
Op Stavenisse stemden de „rechtse"
Gereformeerde Bonders steeds op de
S.G.P., net als de meeste Oud-Gerefor
meerden. Maar er was ook een grote
categorie „midden-Bonders" die oor
spronkelijk tot de A.R.P. of de C.H.U.
gerekend konden worden, maar die bij
de raadsverkiezingen vaak de lijst van
Tazelaar, de ontvanger-griffier van het
waterschap, steunden. Die lijst was erg
gericht op het eigen dorp, op het
chauvinistische af, en werd vooral
geassocieerd met het boeren-belang
zónder dat het nu perse boeren waren
die er op stemden. Vooral landarbeiders
en zij die - net als Tazelaar zelf - op de
een of andere manier een relatie met
de boerenstand onderhielden, vormden
de kiezers. Die relatie werd in de direct
na-oorlogse periode voor velen ver
broken toen door de mechanisatie in
de landbouw vele arbeiders uit de
landbouw verdwenen.6 De werkeloos
heid nam toe, en langzaam begon men
zich naar de industrie te wenden,
aanvankelijk vooral in Brabant, vanaf
1954 en '55 in Rotterdam en omgeving,
en later ook op het eiland zelf.
Landarbeiders werden pendelaars, en,
zo bevestigt men op Tholen, het is
inderdaad mogelijk dat deze ontwikke
ling zich globaal van oost naar west
bewoog.
Het spreekwoord: „diens brood men
eet, diens woord men spreekt" gold
'Op Tholen werd vanouds arbeidsintensief gewerkt in de landbouw, hier bij voorbeeld het met de hand dorsen van koolzaad te
Sint Annaiand (1934). De mechanisatie na de oorlog - mede veroorzaakt door het niet terugkeren van vele paarden na de inundatie -
zorgde voor een groot overschot aan arbeidskrachten. Men was er niet geheel bekend mee; winterwerkeloosheid van een deel der
landarbeiders was op Tholen traditioneel geaccepteerd.
(Zeeuws Documentatiecentrum)
183
