De overherigheid en overschaligheid voorbij
Maatschappelijk experiment
situatie van sociale en culturele on
gewisheid is het risico aanwezig, dat
veranderingen tegen elkaar inlopen en
de desoriëntatie groter wordt. Het af
brokkelen van de vertrouwde sociale
omgeving wordt door velen ervaren als
het verlies van een gekoesterde, veilige
wereld, zeker waar men vaak weinig
kijk heeft op de positieve uitwerking
van de veranderingen. Mensen die
mede daardoor vereenzamen
verliezen het zicht op de toekomst,
aldus de opstellers van het rapport.
Volgens de commissie Sociale Ver
nieuwing is het nodig nieuwe vormen
te ontwikkelen waarbinnen de ge
meenschappelijke verantwoordelijkheid
voor de sociale kwaliteit van de
gemeenschap op werkbare wijze ge
stalte kan krijgen. Daarbij moet rekening
worden gehouden met de capaciteiten,
mogelijkheden en middelen waarover
de betrokkenen beschikken. Er is een
zorgvuldige analyse nodig van hun
feitelijke inzetbaarheid en de beoogde
effecten.
Het principe van ieders eigen verant
woordelijkheid kan overigens, meent
de commissie, geen excuus zijn voor
het eventueel uitblijven van de tussen
komst van 'de georganiseerde solida
riteit'.
Een domein van maatschappelijk
initiatief en menselijke activiteit dat
volgens de commissie opnieuw in de
aandacht komt is het maatschappelijk
middenveld, zoals dat zich sinds de
jaren zestig heeft ontwikkeld. Hier wordt
aangesloten bij de opvattingen over de
verantwoordelijke samenleving zoals
die binnen het wetenschappelijk bureau
van het CDA ontwikkeld zijn, als alter
natief voor de - zijn doel voorbij-
strevende - verzorgingsstaat.
In de opvatting van de commissie is
sociale vernieuwing een noodzaak, en
mag het geen bijprodukt zijn van eco
nomische en ruimtelijke vernieuwing, of
een correctie op eventuele nadelige
bijverschijnselen ervan. (Dit laat onver
let dat in de historie dat meestal wel het
geval is geweest, zoals hiervoor is
gesteld, en zoals het initiatief in de
gemeente Rotterdam in eerste instantie
ook is ontstaan!) De commissie verzet
zich ook tegen een verenging van
sociale vernieuwing tot 'zachte sector'
of 'zorgsector': Sociale vernieuwing is
een zelfstandige ontwikkeling die alle
terreinen van sociale activiteit en dus
alle mensen en de hele ruimte betreft.
Sociale vernieuwing is tevens een
doelstelling zowel van de overheid als
de samenleving. Ze komt, aldus de
commissie, voort uit de sociale tradities,
de sociale politiek en de sociale voor
zieningen die Nederland rijk is.
Centrale punten van de sociale ver
nieuwing zijn:
1Het terugdringen van afhankelijk
heid, isolement en achterstand; het
werken aan het normaliseren van
de leefsituatie van mensen in een
achterstandspositie.
2. Het scheppen van redelijke
bestaansvoorwaarden, maatschap
pelijke omstandigheden en sociale
verhoudingen die een stad/
(regio) een toekomst geven als
samenleving van mensen, als plaats
om te leven en te werken en als
democratie om deel aan te hebben.
Sociale vernieuwing is verder ook op
te vatten als een een voortgaand
proces. De crisis in economie en
verzorgingsstaat heeft echter een
ernstige stagnatie in de ontwikkeling
veroorzaakt.
Van groot belang is in dit verband de
kwaliteit van de organisaties en ver
banden in het maatschappelijk midden
veld en de relaties die met de overheid
worden onderhouden.
De commissie merkt op dat in de af
gelopen decennia het maatschappelijk
middenveld zich heeft ontdaan van
traditionele kaders van verzuiling,
waarin het lange tijd gevangen is
geweest. Het middenveld maakt zich
gaandeweg wat losser van de over-
heidsbureaucratie. Dat is niet onbe
langrijk: Een vernieuwd en versterkt
maatschappelijk middenveld vormt het
hart van de sociale vernieuwing als het
een evenwicht weet te scheppen tus
sen de rechten en plichten van de
burgers en deze zal verankeren in
eigen verantwoordelijkheid, sociale
netwerken en democratische organi
satievormen. Het is aldus aanspreek
baar en inzetbaar voor sociale vernieu
wing en tevens voedingsbodem voor
sociale vernieuwing, aldus de commis
sie.
Tevens wordt opgemerkt dat het
bedrijfsleven medeverantwoordelijkheid
kan dragen en aldus een partner kan
vormen in sociale vernieuwing.
Ook al wordt door de commissie een
buitengewoon grote rol weggelegd voor
het maatschappelijk middenveld, dat
laat onverlet dat de overheid verant
woordelijkheid blijft dragen.
De overheid zal een balans moeten
vinden tussen de verantwoordelijk
heden van de burgers, autonome
samenlevingsverbanden en haarzelf.
Het is een evenwicht tussen zelf
standigheid, zelforganisatie, zelfhulp
in de samenleving en zorgplicht van de
overheid. Een en ander houdt in dat
uitvoerende taken kunnen worden over
gedragen.
Foto: Ineke Jonker
Het project van de sociale vernieuwing
is - behalve een antwoord op een
gesignaleerde eenzijdigheid van be
leidsontwikkeling in de jaren tachtig: veel
aandacht voor de harde sectoren en
verwaarlozing van de zachte sector - in
beginsel een antwoord op het al jaren
voortwoekerende proces van maat
schappelijke desintegratie. Door ver
schillende auteurs is deze desintegratie
in verband gebracht met het proces
van ontzuiling in de jaren zestig en
zeventig èn de lage participatie van de
beroepsbevolking, met name van vrou
wen (Zeeland!), in het arbeidsproces.
164
