Architektuur en plein publiek
of bepaalde eigenschappen van het
gebouw (veel daglicht, onderhoudsvrij).
De plek waar het ontwerp gerealiseerd
gaat worden, architekten spreken van
'de situatie' is de tweede probleem
stellende faktor voor de architekt. Staat
het gebouw in de stad of in een
kwetsbaar landschap? Kan het gebouw
vanuit een of meerdere richtingen
benaderd worden? Op de invloeden
vanuit de situatie zal de architekt
moeten reageren in zijn ontwerp.
De materialen waaruit gebouwen
samengesteld worden hebben bepaal
de mogelijkheden en onmogelijkheden
die door architekten gebruikt kunnen
worden. We zien in de geschiedenis
dat het uitvinden van nieuwe bouw
materialen of konstruktiemethoden kan
leiden tot nieuwe uitdrukkingswijzen in
de architektuur.
Het maken van een ontwerp voor een
gebouw kan nu opgevat worden als het
oplossen van een puzzel waarvan de
puzzelstukken geleverd worden door
het programma van eisen, de situatie
en de bouwtechnische middelen.
Architekten die hun ontwerpenergie
steken in het zo goed mogelijk op
lossen van deze 'bouwpuzzels' zouden
we de puzzelende architekten kunnen
noemen. De bouwpuzzel vormt voor
hen een direkt aanknopingspunt om
aan het werk te gaan. De puzzelende
architekt onderscheidt zich van zijn
collega's door zich af te keren van het
debat over de betekenis van architek
tuur in culturele zin en zich volledig te
schikken in zijn dienende rol: het
oplossen van de bouwpuzzel. Na de
tweede wereldoorlog begon Europa
aan de wederopbouw. Dit resulteerde
onder andere in een enorme vraag
naar woningen. Het is in deze periode,
de 50er jaren, dat de puzzelende
architekt opgang maakt. De puzzel
stukken werden geleverd door een
samenleving die in korte tijd zeer veel
goedkope woningen wilde realiseren
en de industrie die door serieproduktie
en prefabricage kans zag grote hoe
veelheden bouwmateriaal te produ
ceren. Zoals bij een echte puzzel het
resultaat bepaald wordt door de
puzzelstukken, werden de ontwerpen
van de architekten in de jaren '50 in
belangrijke mate bepaald door de
vragen die van buitenaf aan hen ge
steld werden.
Wat we in de plannen voor Hulst zien
is dat het niet de maatschappij is die
de uitkomst van de puzzel bepaald,
maar de architekt zelf. Zo zien we in
een aantal plannen dat de ontwerper
een duidelijke vorm stelt en daarbinnen
het programma huisvest. Elementen
van de puzzel zijn vaak rasters: het te
bouwen volume wordt opgedeeld in
gelijke delen die gekoppeld aan
konstruktieve eigenschappen van
bouwmaterialen. In deze rasters wor
den de bouwmaterialen geordend door
ze bijvoorbeeld op de rasterlijnen te
plaatsen. Vervolgens probeert de
architekt (al puzzelend?) de vereiste
ruimtes in dit rastersysteem in te
passen. Nederland heeft een stroming
voortgebracht, het strukturalisme,
waarin de ruimte die gevormd word
door gestandariseerde bouwstrukturen
onderzocht werd op zjn maatschap
pelijke betekenis. Aldo van Eyk, de
spraakmakende architekt en stede-
bouwkundige supervisor van het
Maasbaaiprojekt in Middelburg heeft
zijn internationale bekendheid te
danken aan zijn werk als strukturalist.
Het Burgerweeshuis te Amsterdam
geldt als een van de grootste voor
beelden van deze stroming. In het
Burgerweeshuis is de puzzel, het
ontwerpen van een bouwkundige
struktuur, in dienst gesteld van de
Ontwerp: P. Wisse.
Ontwerp: C. J. Keulemans.
NOORD
OOST/WEST
220