"Het Zeelandgevoel" (4) Een gemiste kans in Zeeuws-Vlaanderen
En zo leek het ook, maar zo was het
niet.
Een doodgewone, liever verzetsburge-
meester, die het niet onder stoelen of
banken stak dat hij een vriendin had
als hij langs de cafe's ging met ons,
heeft zijn conformisme niet kunnen
handhaven en moest aftreden. Dus het
waardige Den Haag had wel degelijk
zijn greep op dit stuk grond buiten de
perken.
Een vrijbuitersland? Dat was maar
schijn. Met daarbij toch dadelijk de
vraag: in hoeverre schijn? Was de
schijn maar schijn? ledereen was een
smokkelaar die maar deed of de grens
een uitvinding van idioten was.
Ging het om landsgrenzen? Vast niet.
Het ging om heel andere, diepere
zaken. We zijn Vlamingen, zeggen veel
mensen daar. Toevallig wonen wij in
een stuk van Vlaanderen dat op
Nederlands grondgebied ligt.
Aan de Oude Dame met de Rijglaarsjes
heeft men daar nooit een grote hekel
gehad. Ze hoorde bij de geschiedenis
als de wolken bij het weer.
Ik ben er veel te weinig geweest, in de
vroegere jaren, in de latere jaren.
En steeds sterker ben ik dat gaan
voelen als een gemiste kans. Omdat
het hier om een heel eigenaardige
uithoek van Europa gaat. Men denkt in
Zeeuws-Vlaanderen al anderhalve
eeuw over het nationalisme zoals dat
gebruikelijk zal worden in Europa. In de
komende eeuw.
Dat is faciei gepraat natuurlijk. Net zo
faciei als sommig gepraat in Zeeuws-
Vlaanderen zelf. Steeds meer ben ik
wezenlijk nieuwsgieriger geworden
naar wat er zich werkelijk afspeelt in de
harten en hoofden van de mensen in
die grensstreek. Als ik tijd van leven
zou hebben, zou ik best een paar
maanden willen zitten in een oude
leefgemeenschap als Zuiddorpe. Het ligt
pal tegen de grens aan, en dat moet
van grote invloed zijn geweest op het
denken. De mensen raadplegen er
Belgische dokters, ze herstellen in
Belgische ziekenhuizen, sjoemelen
met Belgische banken en rijden naar
Belgische steden om een avond lekker
uit te gaan. Antwerpen is de hoofdstad
van Zeeuws-Vlaanderen.
Ik zou wel eens goed willen weten, tot
in de finesses, hoe het in zo'n grens
dorp is toegegaan in de oorlog, en hoe
fout en goed hebben doorgewerkt tot
op de dag van vandaag, en hoe men
desondanks heeft geleefd met elkaar,
en hoe men te samen de taal heeft
gemaakt - net als het Schouwens een
der worteltalen van het Nederlands - en
hoe men heeft nagedacht over de
dingen waarover men nooit uitgedacht
raakt.
De Zeeuws-Vlamingen lijken makkelijk
aanspreekbare, vrolijke mensen. Marie
Cécile Moerdijk, de zangeres, doet zich
voor als een prototype, een makkelijk
aanspreekbaar mens dat makkelijk
aanspreekbare boekjes schrijft.
Waaronder ook een heel aardig boekje
vol anecdotes over Zuiddorpe, haar
geboorteplaats. Ze lijkt een cliché voor
het gemakkelijke in de Zeeuws-
Vlamingen.
Maar wie haar beter leert kennen,
ontdekt in haar niet enkel de Europese,
de erudiete polyglot. Hij ontdekt ook
iemand die het niet nodig vindt om uit
te dragen wat zij denkt als zij niet
uitgedacht raakt.
Het mooie van Zuiddorpe is, dat een
Europese geschiedenis - neem alleen
al de historie van de vlasverwerking - is
ondergesneeuwd als het ware in een
schijnbare aanvaarding van de moderne
veranderingen.
Evenwel: je voelt dat het hier om schijn
gaat.
Hoe tragisch is het voor het denken in
Zuiddorpe dat straks de grens werkelijk
niet meer zal bestaan? Welke grenzen
in het menselijk reilen en zeilen zullen
zich dan alsnog laten gelden?
Per slot gaat het in dit bestaan om de
genzen tussen het mogelijke en het
onmogelijke, en dat is meer dan tussen
vrijheid en onvrijheid. Dat - het dorp
met die soort gevoelens, overwegingen
- is de amibance, de verhalendoos.
Die zit al vol bruikbare incidenten.
De schrijver kan er naar hartelust de
zijne aan toevoegen.
Zuiddorpe is het natuurlijk, zoals elk
dorp, overbevolkt met zogenaamd
gewone mensen. De opgave is om hen
ongewoon aan het woord te krijgen.
Zijn er Zeeuwse schrijvers die dat
kunnen? En die, in een uithoek van
Europa, dat op papier kunnen zetten?
Zeeuwen met uw ganzeveren, laat de
kans niet voorbijgaan. Het onderwerp
is actueel.
135
