Paul de Nooijer: Schoonheid en illusie
Home sweet home
"Torso 1978.
Paul de Nooijer kreeg les aan de
Academie voor Industriële Vormgeving
in Eindhoven, waar hij in 1965 afstu
deerde. Hij zou de reclame ingaan.
Daar lag toch zijn belangstelling niet,
ontdekte hij, zodat hij zich na een tijd
met vrij werk ging bezighouden, waarbij
hij zijn ervaring in de reclame vanzelf
sprekend benutte. De filmer Frans
Zwartjes, een docent van Paul de
Nooijer, heeft hem in die periode
aanwijsbaar beïnvloed, terwijl de
Parijse foto's van Ed van der Elsken
hem al eerder hadden gestimuleerd
om meer fotografie te gaan doen.
De films van Jacques Tati en Buster
Keaton hebben door hun bijzondere
kijk op de werkelijkhed De Nooijer ook
wezenlijk geraakt. Verdere invloeden
van 20e eeuwse collega's vind je in
zijn werk niet terug. Eerder blijkt De
Nooijer op ontwikkelingen vooruit te
lopen. Hij enscèneerde al lang voor de
mogelijkheden van polaroidfotografie te
ontdekken. Hoe het ook zij, vanaf 1969
richt hij zich volledig en met succes op
het vrije werk. Een imponerende reeks
tentoonstellingen, bekroningen en
opdrachten volgt. Sinds 1984 woont hij
in een statig monumentenpand in
Middelburg. Het interieur, in de stijl van
de classicistische barok, vormt het
Beeld uit de film "A fortified city".
decor voor veel van zijn werk.
Het gebruik van de ruimte waar hij
woont en het samenwerken met zijn
vrouw Frangoise en zijn zoon Menno
zijn constanten in De Nooijers werk.
Zeker in het begin van zijn loopbaan
schakelt hij ook regelmatig vrienden in
als model.
In zwart-wit verschijnen vreemde
beelden. Persiflages op de consumptie
maatschappij; een reeks met een violist
die zichzelf de lucht in speelt; een radio
die in plaats van muziek slagroom
uitbraakt. Bij het bekijken van veel van
De Nooijers foto's krijg je vaak het
onbehaaglijke gevoel dat je iets
meemaakt wat eigenlijk niet kan, maar
tocht dreigend aanwezig is. Of je voelt
je niet op je gemakt omdat je terecht
komt in de intimiteit van de slaapkamer
van een ander, compleet met een
minnares die niet de jouwe is. En nie
mand lijkt zich aan de aanwezigheid
van een toeschouwer te storen. Zo word
je heen en weer geslingerd tussen
realiteit en fantasie. 'Is dit echt of niet?
Waar ben ik? Wat doe ik hier? Besta ik
zelf eigenlijk wel?'
Het tonen van eigenaardige situaties
met erotische lading is méér dan
provoceren. De foto's van De Nooijer
zijn ook zoveel rijker dan platte plaatjes.
Juist in het aanreiken van beelden die
verder gaan dan wat je verwacht van
een serieus fotograaf, kun je een
oproep zien om bij het waarnemen en
interpreteren van de werkelijkheid
ongemakkelijke wegen niet te mijden.
En in principe alles wat zich aandient
op zijn waarheidsgehalte te onder
zoeken. Zo gezien is De Nooijer in al
zijn werk minstens zo duidelijke een
Renaissance-kunstenaar als een
barokartiest.
155
