Literaire activiteiten in Zeeland: SLAZ jubileert
Gilst had op een van de eerste
vergaderingen min of meer toevallig de
naam SLAZ gesuggereerd. Er was al
een SLAA in Amsterdam, en in haar
kielzog was een hele serie andere
gevolgd, alle met hun eigen variant in
de laatste letter. Later bleek zelfs dat
kort na de oprichting van de Zeeuwse
SLAZ, ook Zwolle een SLAZ had
gekregen. Maar van geen enkele
auteur die in Zeeland zou optreden is
bekend dat hij abusievelijk naar Zwolle
is gereisd, noch omgekeerd. En de
toestand is maar gelaten zoals die was.
De eerste keer dat SLAZ naar buiten
trad was in 1987, om precies te zijn
17 maart. Toen sprak Ton Anbeek
(hoogleraar moderne letterkunde te
Leiden) over "de Nederlandse roman
na 1945". Een goed bezette zaal
(150 personen), een leerzame avond,
een goede sfeer. De trend was gezet.
Ook in andere opzichten: er was een
aardig vouwblad gemaakt, de spreker
werd kort ingeleid, na de pauze was er
de mogelijkheid tot het stellen van
vragen, Boekhandel Fanoy gaf
gelegenheid werk van de spreker te
kopen, de bibliotheek had op enkele
tafels boeken uitgestald, de toegang
was gratis.
Een paar weken later (8 april) kwam
zijn collega prof. Herman Pley. Hij sprak
over het literaire leven in een
Middeleeuwse stad. De zaal was
wederom afgeladen. De inzet en de
geestdrift hadden de sprekers
overgedragen op de bezoekers en de
organisatoren. De derde bijeenkomst
volgde dra. Op zaterdag 16 mei
organiseerde SLAZ samen met
Stichting LURV (i.o.) een dag voor het
kinderboek. Karei Eykman, Midas
Dekkers, Wim Hofman en vele andere
schrijvers en illustratoren uit de wereld
van de jeugd-en kinderboeken waren
aanwezig, om voor te lezen, om te
vertellen over hun werk. De aula en de
kantine van de Zeeuwse bibliotheek
waren de gehele zaterdag overvol.
Het was duidelijk: dit moest zich
niet beperken tot enkele keren.
Er moest gewerkt worden aan wat
heette een structureel aanbod.
Maandelijks zou SLAZ de organisatie
op zich moeten nemen van een literaire
avondlezing. Aldus werd besloten.
Aanvankelijk - zo blijkt uit de
programma-gegevens van die jaren -
concentreerde SLAZ zich op lezingen
over literatuur, op literair-historische
onderwerpen.
Uit die beginperiode dateert zelfs
een tweetal filmavonden. Zo werd op
10 nov. 1987 een avond verzorgd
onder de titel "Willem Frederik
Hermans op celluloid". Er werden twee
korte films vertoond naar verhalen van
Hermans: "De elektriseermachine van
Wimshurst" en "De blinde fotograaf".
De inmiddels overleden Hermans
kenner Huug Kaleis was naar
Middelburg gekomen om tussen de
films een toelichting te geven op het
werk van Hermans. Het werd een
uitermate curieus commentaar op een
recent verschenen roman en niet op
de films. SLAZ had ook kans gezien de
zelden vertoonde film naar Hermans'
roman "De donkere kamer van
Damokles" vrij te krijgen voor een
voorstelling en op een vrijdag
13 november werd inderdaad voor een
talrijk publiek de legendarische rolprent
"Als twee druppels water" van Fons
Rademakers vertoond.
Vele avonden werden georgani
seerd over thema's en over het werk
van andere schrijvers. Zo sprak Barber
van de Pol over Zuidamerikaanse
schrijvers (Borges, Cortazar, Marquez)
en Frans van Dooren over Dante. Ernst
van Altena met Jean-Pierre Rondas
presenteerden gezamenlijk (zij het
enigszins eenzijdig) de middeleeuwse
troubadours en Kester Freriks Martin
Ros spraken "vanuit de afgrond" over
de dichter Hölderlin. Peter van
Zonneveld gaf een exposé van zijn
literair reizen. Wie aangenaam
terugdenkt aan een andere avond,
mag die hier zelf noemen.
Uit vele sprekers kan gekozen
worden: Enno Endt over Gorter, prof.
van Halsema over de dichter Leopold,
prof. Janssen uit Leuven over Koning
Arthur. Maar ook avonden over taal
stoornissen en jeugdliteratuur bleven
een vast onderdeel in het programma.
Later verschoof de belangstelling
duidelijk in de richting van schrijvers
avonden, hoewel een avond over
middeleeuwse of historische literatuur
een traditioneel element bleef. Velen
kwamen, bleven een nacht logeren en
gingen. Een greep: Adriaan van Dis,
Karei van het Reve, Kees van Kooten,
Adriaan Morriën, Hermine de Graaf,
Heila S. Haasse, A.F.Th, van der
Heijden, Gerrit Kouwenaar, Cees
Nooteboom, Eric de Kuyper, Jan
Wolkers, Maarten 't Hart, Doeschka
Meijsing. Wie een goede herinnering
heeft aan een andere schrijver, moge
die koesteren.
Heel indringend was de avond rond
het werk van Margriet de Moor. Deze
nu alom geroemde en bekroonde
winnares van de AKO-literatuur-prijs
was reeds na haar tweede boek te gast
bij SLAZ. Voor de pauze gaf ze op een
innemende manier een idee van haar
manier van schrijven: een ontdekkings
tocht in de menselijke geest, een
zoektocht naar menselijke relaties en
gevoelens. Na de pauze werden haar
boeken in een boeiend interview
waarin de muzikaliteit van haar werk
naar vorm en inhoud centraal stond
voor een aandachtige zaal "open
gelegd". Het heeft de SLAZ-organisatie
(in alle bescheidenheid) goed gedaan
dat zij met de vroege presentatie van
Margriet de Moor een lans heeft
gebroken voor een authentiek
schrijversschap.
De vorm van het interview zou een
constant element worden in de SLAZ-
avonden. Hoewel "vragen uit de zaal"
aanleiding kunnen geven tot een
levendige discussie en hoewel voor
sommige schrijvers het contact met het
publiek belangrijk is, blijkt het interview
(waarin het publiek kan participeren en
waarin ruimte is voor een veelzeggend
fragment) de avond meer structuur te
geven. Maar sommige schrijvers
wilden dat absoluut niet. Jan Wolkers
bijvoorbeeld - voor hem en Maarten
't Hart was de stemmige Koorkerk
gereserveerd - wiide niets weten van
een interview: de mensen in de zaal
moesten maar een vraag roepen.
Hij was een uitzondering. De vorm van
het interview bleek het deel van de
avond na de pauze meer inhoud en
soms ook spanning te geven.
In sommige gevallen werd een
interviewer van buiten gehaald.
De jonge dichter Rogi Wieg bijvoorbeeld
ondervroeg Adriaan Morriën. De laatste
onderbrak de vragensteller geregeld:
"Dit vinden de mensen toch niet
interessant. Zal ik niet wat voorlezen"
om ten slotte bij een bepaalde vraag in
een langdurig hilarisch gelach los te
barsten waardoor de pauze vervroegd
moest worden. Doorgaans worden de
gesprekken gevoerd door twee
SLAZ-mensen, namelijk Lo van Driel
en Jan van Gilst. Soms in vereniging:
Eric de Kuyper en Adriaan van Dis
werden avondvullend "ontleed"; soms
afzonderlijk. Zo sprak Jan van Gilst met
187
