Boekbesprekingen
Fraaie Middelburgse boekbanden
Ronald Rijkse, Jan Storm van
Leeuwen, Arnold Wiggers en Marijn de
Valk, Goud en Velijn. Middelburgse
boekbanden van de 17de tot de 1 9de
eeuw. Zeeuwse Katernen 9
(Middelburg 1992).
ISBN 90-74517-02-1
Prijs: fl 25,-
In de achttiende eeuw was een
gebonden boek of een paperback niet
verkrijgbaar bij de boekhandel. Boeken
werden ongebonden verkocht, of
gestoken in een tijdelijk papieren
omslagje. De liefhebber liet zijn boeken
binden bij de binder. Dit is slechts één
van de vele wetenswaardigheden die
te lezen zijn in Goud en velijn. Deze
bundel is verschenen ter gelegenheid
van de gelijknamige tentoonstelling
van luxe en 'gewone' boekbanden in
de Zeeuwse bibliotheek. Het goud uit
de titel verwijst naar het materiaal
waarmee luxe banden soms
'bestempeld' werden. Velijn is een
soort perkament, waarin 'eenvoudige'
exemplaren vaak gebonden werden.
De inleider van de bundel Ronald
Rijkse legt uit dat de geschiedenis van
het boek als materieel voorwerp
inmiddels een belangrijke tak van
historisch onderzoek is geworden. Een
onderdeel van de boekgeschiedenis is
de geschiedenis van de boekband.
Dit onderdeel houdt zich bezig vragen
als: wie waren de makers, wat was hun
sociaal-economische positie, wie
waren de opdrachtgevers en waartoe
werden speciale banden vervaardigd?
In de praktijk zijn deze vragen moeilijk
te beantwoorden. Dat blijkt uit de
bijdrage van boekenkenner Storm van
Leeuwen over luxe Middelburgs
bindwerk in de achttiende eeuw.
Een groot probleem is bijvoorbeeld dat
het signeren van banden in deze
periode ongebruikelijk was, waardoor
talloze kunstenaars anoniem bleven.
Weliswaar heeft archiefonderzoek
namen opgeleverd van Middelburgers
die als binder werkten, maar het is zeer
moeilijk te bewijzen wie welke band
maakte. De overgrote meerderheid van
de ruim honderd bewaard gebleven
luxe banden blijkt niet aan een
specifieke binder toe te schrijven.
Wel komt Storm van Leeuwen met een
Tweede Luctor binderij ca. 1710-1720.
beredeneerde omschrijving van elf
'ateliers'. Ook beschrijft hij de
ontwikkeling in de versiering van de
voor- en achterkant. Daarbij komt naar
voren dat de Middelburgse binders
zich eerst lieten inspireren door hun
collegae uit het stadhouderlijk Den
Haag en later hun voorbeelden
haalden uit Amsterdam en Engeland.
De Middelburgse banden waren verder
voorzien van schitterende bestempe
lingen en gemaakt van van kostbaar
marokijn of kalfsleer. Middelburg was
een 'bindstad' van formaat. Gedurende
een groot aantal jaren in de 17de en
18de eeuw was de Zeeuwse hoofdstad
na Den Haag en Amsterdam het
belangrijkste binderscentrum van de
Republiek.
De overige stukken in dit boek gaan
over de binder Jan Dane (1783) en
over de rekeningen van de binders
vader en zoon Bakker, die ook als
officiële drukkers voor de Staten van
Zeeland werkzaam waren. Ook nu
weer constateren de auteurs dat het
lastig is om een boekbinder te
herkennen aan een eigen manier van
werken. Tot slot volgt nog een lijst van
leveranciers van bindwerk aan de
232
