Galerie
Van onder het zand
Werk van Sjoerd Buisman in 'de Bewaerschole' in Haamstede
Leo Delfgaauw
In het kader van het beeldende kunst
project 'Tussen hemel en aarde' is
vanaf 8 mei het werk van Sjoerd
Buisman te zien in Haamstede op
Schouwen-Duiveland. Het project
bestaat uit een reeks van tentoon
stellingen van hedendaagse
kunstenaars die zich in hun werk door
de natuur laten inspireren.
In Haamstede zijn ze uitgenodigd om
een tentoonstelling te maken vanuit
een reactie op de omgeving; een breed
duingebied, de overgang van land naar
zee en de uitgestrekte horizon. Eerder
was er al werk te zien van Jan van
Munster, Toine Horvers en Hans van
der Pennen, later volgen nog David
Vandekop en Waldo Bien.
Sjoerd Buisman (geb.1948) heeft als
kunstenaar al een lange staat van
dienst en vanaf eind jaren zestig is zijn
werk regelmatig in binnen- en
buitenlandse tentoonstellingen te zien
geweest. Kenmerkend voor het werk
van Buisman is zijn fascinatie voor
plantaardige groeiprocessen, zowel in
hun natuurlijke vormen en structuren
als in allerlei aberraties en
vervormingen. Vanuit deze belang
stelling heeft hij een grote variëteit aan
beelden, tekeningen, projecten en
registraties gemaakt.
Een gesprek.
"Mijn eerste kennismaking met de
omgeving van Haamstede was in een
lange wandeling vlak na een van de
laaste novemberstormen. Door de
storm waren duinen weggevaagd of
verplaatst en bomen ontworteld. Het
was alsof er oude lagen van de bodem
aan de oppervlakte waren gekomen.
Plotseling was er iets zichtbaar
geworden van het eeuwige proces van
verandering van onze omgeving. Voor
mijn tentoonstelling wilde ik dit
gegeven van toedekken en blootleg
gen gebruiken. Ik heb in de ruimte van
de 'Bewaerschole' drie manshoge
beelden geplaatst die half onder het
zand verscholen gaan. Er waren een
paar vrachtwagens met zand voor
nodig om de ruimte goed vol te storten.
Doordat het zand niet egaal ligt maar
als het ware tegen de wanden is
opgewaaid, lijkt het alsof de beelden
zich ontworstelen aan het zand. De
beelden zijn gebaseerd op
plantaardige groeivormen. De
concentrische groeistructuur van
planten is het uitgangspunt voor de
vorm van mijn beelden. Nu ze in het
zand geplaatst zijn, is het alsof de
beelden werkelijk omhoog groeien."
"De natuur is altijd al in mijn werk
aanwezig geweest. Dat was al zo toen
ik nog op de akademie in Rotterdam
zat, indertijd nog zo'n ouderwetse
opleiding waar je gipsen moest
natekenen. Ik was toen eigenlijk al in
mijn kunstenaarschap verder en ben
dan ook na twee jaar van de akademie
gegaan. In 1967 kwam ik op Ateliers
'63 waaraan ik heel goede
herinneringen heb. We hadden altijd
veel gesprekken met de begeleiders
en met de studenten onderling. Dat
was zeer stimulerend. Vanaf die tijd
ook ben ik me gaan bezig houden met
groeiprocessen. Ik registreerde de
groei van planten en gewassen en
experimenteerde met beïnvloeding van
deze processen. Belangrijk hierbij is
het aspect van tijd. De tijd die zich laat
aflezen in de groei en de verandering.
Ik experimenteerde met de groei van
aardappels en tuinkers. Zo zaaide ik
bijvoorbeeld tuinkers in op een natte
dweil en liet dit later weer uitdrogen.
Ook manipuleerde ik de groei van
planten door met kunstmatige
lichtbronnen te werken."
"Ik ben geboren in Gorinchem en dus
opgegroeid in de nabijheid van de
Biesbosch. Dat was toen nog een echt
getijden-gebied met overal wilgen.
De wilg is een boom die me vertrouwd
is. Begin jaren zeventig ben ik wilgen
gaan gebruiken voor mijn groei-
projecten. Ik hing bijvoorbeeld een
knotwilg met ingepakte kluit op z'n kop
en liet hem zo verder groeien.
De nieuwe takken groeiden omhoog,
tegen de zwaartekracht in, waardoor er
merkwaardige tegenstellingen
ontstonden. Langs de Merwede plantte
ik horizontale wilgentakken die weer
vertikale scheuten kregen. Schuine
palissades van wilgentakken krijgen na
verloop van tijd nieuwe uitlopers in
andere richtingen. Het is fascinerend
om te zien welke krachten er in een
plant leven. Goed afleesbaar is dit met
name aan bomen die letterlijk tegen de
verdrukking in groeien. In mijn
'bomenproject Woudrichem' uit 1971
en in het 'bomenproject Nederland' uit
1973-'75 heb ik een uitgebreide foto
registratie gemaakt van allerlei bomen
die door menselijke of natuurlijke
invloeden groeiveranderingen hebben
ondergaan. Bomen die waren
ingesnoerd, gekerfd of beschadigd en
die daardoor vreemdsoortige littekens
en plastische abnormaliteiten bezitten.
Ik heb ook zelf wel dergelijke
afwijkingen veroorzaakt door letters in
een pompoen te kerven of een knoop
in een wilgentak te leggen. Vaak
vroegen mensen mij of ik het niet erg
vond daarmee de plant pijn te doen.
Ik geloof echter niet dat het zo erg is;
eigenlijk zijn juist dit soort
onvolkomenheden heel natuurlijk.
Meestal werd de vraag gesteld door
vegetariërs die zelf voortdurend aan
het kweken waren."
"Hoe belangrijk licht is voor de groei
van planten heb ik ondermeer kunnen
constateren in het 'zonne- en
schaduwblad project' uit 1975 waarbij
ik een enorme verzameling heb
aangelegd van bladeren van allemaal
verschillende bomen. Bij elke boom
bleken er grote verschillen in formaat,
kleur en hardheid te zijn tussen de
bladeren aan de zonkant en aan de
schaduwkant. Toen alle blaadjes
ingelijst en wel in de galerie van Helen
van der Meij in Amsterdam te zien
waren, is er zelfs een biologie-
werkgroep van de Universiteit komen
kijken die met een soortgelijk
onderzoek bezig was. Zelf heb ik nooit
enige wetenschappelijke pretentie met
mijn werk gehad. Ik bekijk alles als
kunstenaar en vind vormen en
structuren in de eerste plaats om hun
visuele en plastische kwaliteiten
interessant. Hoewel ik al vanaf mijn
veertiende cactussen verzamel en ent,
heb ik dat nooit uit wetenschappelijke
belangstelling gedaan, maar altijd
vanuit een fascinatie voor de vorm.
Het is boeiend om in de ogenschijnlijk
chaotische natuur allerlei wetmatig
heden te ontdekken. In de manier van
presenteren van mijn werk heb ik
meestal het procesmatige tot
uitdrukking willen brengen. In 1978 heb
ik in Venezuela een 'epiphyten-project'
uitgevoerd. Epiphyten zijn kleine
plantjes die als warrige bolletjes op
bomen, andere planten, muren en zelfs
68
