Flup Ju Bedrijf: op de grensvlakken van beeldende kunst, muziek en theater
Maaskant is de stille en gemoedelijke
dichter-romanticus, maar zijn
ondertoon komt des te feller aan.
Hij heeft een voorliefde voor hout.
In het Flup Ju Bedrijf worden de
karakterverschillen, die zich al hadden
afgetekend in het beeldende werk,
verder uitgewerkt.
Uit de beschrijving van het beeldende
werk en de ideeën van Pierre
Schwartz en Rob Maaskant kan
geconcludeerd worden dat beiden zich
vanaf het begin hebben verzet tegen
een eenzijdige benadering van het
beeldend kunstenaarschap. Al voor zij
elkaar leerden kennen traden zij
beiden buiten de gebruikelijke paden.
Naast hun eigen verlangens heeft ook
een rol gespeeld dat eind jaren zestig
en begin jaren zeventig bewegingen
als Happening en Fluxus ontstonden,
die hun wortels hadden in de
beeldende kunst. Beiden stonden open
voor dergelijke ideeën, zij waren er zelf
al volop mee bezig. In het Flup Ju
Bedrijf hebben zij er tenslotte een
geheel eigen vorm aan gegeven.
Iedere voorstelling van het Flup Ju
Bedrijf is in de eerste plaats een
beeldverhaal, waarin met het publiek
gecommuniceerd wordt via beeldende
middelen. Het medium taal, gebruikelijk
bij toneelvoorstellingen, wordt
nauwelijks gebruikt voor de overdracht.
Het beeld is bepalend voor het
oproepen van emoties, al dan niet
gesteund door muziekinstrumenten en
lichteffecten. Het vereist mogelijk enige
kunsthistorische voorkennis om de
beelden die worden opgeroepen
onmiddellijk te associëren met
bepaalde kunstenaars die
inspiratiebronnen zijn geweest. In feite
is het niet nodig deze bronnen echt te
kennen, het geeft wel een meerwaarde
aan de beleving. Van de beroemde en
veelgelezen stripverhalen van Asterix
en Obelix kun je genieten zonder
voorkennis, maar zij krijgen een extra
dimensie als je de (kunst)geschiedenis
kent.
Bij het bekijken van de voorstellingen
van het Flup Ju Bedrijf is opvallend
dat telkens 'beelden' verschijnen die
sterk herinneren aan het grafisch werk
van de Spaanse kunstenaar Goya
(1746-1828). Vooral zijn series etsen
Los Desastres de la Guerra (1810) en
Los Disparates of Los Proverbios
(1815/20) tonen verwantschap met de
beeldtaal van het Flup Ju Bedrijf.
Pierre Schwartz en Rob Maaskant
waren bewonderaars van het werk
van Goya. Zijn fantasiewereld en die
van Pierre en Rob is nauw verwant.
Denk aan de Vietnamoorlog die de
aanleiding vormde voor Pierre's
schilderijenserie 'De weg van Den
Engel' en de bizarre etsen met hun
macabere vormentaal van Rob.
De opbouw en de vorm van de
voorstellingen van het Flup Ju Bedrijf
doen niet alleen denken aan klassieke
grafische series zoals die van Goya en
de eeuwenoude traditie van deze
verschijningsvorm. Ze roepen
eveneens associaties op met het
moderne stripverhaal en de stomme
film uit het begin van deze eeuw. Elke
voorstelling is een soort montage van
afzonderlijke beelden, die verbonden
worden door de omgevende ruimte, de
bewegingen van de spelers en het
gebruik van licht en muziek.
Zo ontstaat er tenslotte een verhaal in
(bewegende) beelden.
Het Flup Ju Bedrijf speelt bij
voorkeur in de open lucht en bij
donker. Tijdens de opbouw van hun
voorstellingen houdt de groep altijd
rekening met de directe omgeving -
bebouwing of natuur - die zij proberen
te integreren in het totaalbeeld.
De laatste jaren is het gebruik van vuur
een visueel en inhoudelijk belangrijk
onderdeel gaan vormen. Vuur heeft
niet alleen een verrassend effect, het is
ook per traditie beladen met symboliek.
Vuur, Lucht, Aarde en Water werden al
in de klassieke oudheid beschouwd als
de vier oer-elementen; zij
corresponderen met delen van het
menselijk lichaam en de zintuigen. Het
Christendom heeft de vier elementen
overgenomen, waarmee ook een lange
traditie in de beeldende kunst een
aanvang nam.
Andere veel terugkerende beelden bij
het Flup Ju Bedrijf, zoals ladders,
vogel- en visvormen, behoren
eveneens tot de klassieke,
symbolische beeldtaal van de kunst.
Het zelfde geldt voor de verbeelding
van de tegenstellingen haat-liefde,
leven-dood en zwart-wrt,
In feite is hier sprake van oer-principes
die alle mensen bezig houden. Telkens
opnieuw worden deze thema's op
geheel verschillende manieren tot
leven gebracht.
De nauwe band tussen de beeldtaal
van het Flup Ju Bedrijf en de
geschiedenis en tradities van de
beeldende kunst is een in het oog
springend aspect dat de voorstellingen
van deze groep een heel eigen
aanzien geeft. Opvallend daarbij is de
toepassing van theatrale effecten. Dit
alles, in combinatie met beweging en
muziek, leidt tot optredens die verder
gaan dan gebruikelijk in de
theaterwereld en in die van de
beeldende kunst, zoals Happening en
Performance. De aanduiding
'Beeldend-muziek-theater' is voor de
activiteiten van het Flup Ju Bedrijf
misschien nog het meest passend.
Beeldend is bewust voorop gezet,
omdat de werkwijze en de 'beelden'
een rechtstreekse relatie hebben met
de beeldende kunst. De 'beelden'
bepalen de voorstelling en vormen zo
het belangrijkste communicatiemiddel
met de beschouwer.
Het Flup Ju Bedrijf heeft er vanaf het
begin voor gekozen de grenzen tussen
de verschillende disciplines in de kunst
te overschrijden. Dit heeft geleid tot
grote verwarring bij beoordelaars,
critici, subsidiegevers en het publiek
die alles in hokjes willen
onderbrengen. Het stichten van
verwarring was een van de redenen
voor de start van Flup Ju en is na
twintig jaar nog steeds de drijfveer om
het Bedrijf voort te zetten.
Bij het jubileum verschijnt een boek:
"Flup Ju Bedrijf, 20 jaar beeldend
muziektheater".
In dit boek wordt een overzicht
gegeven van het werk van Flup Ju.
Tekstbijdragen werden geleverd door
Steve Austen (Felix Meritus
AmsterdamMarja Bloem (Stedelijk
Museum Amsterdam), Freek Neirynck
(Puppet Buskers Festival Gent), Kees
Slager (VPRO-journalist, schrijver),
Sonja Maaskant (journalist/docent aan
de School voor Journalistiek in
Utrecht) en Ineke Spaander.
Er wordt ook een CD uitgebracht met
muziek van het Flup Ju Bedrijf, zoals
die in de loop der jaren is
geregisteerd, aangevuld met recente
studio-opnamen. Muziek van o.m. Dies
Ie Due, Pierre Schwartz, Rob
Maaskant, Hassan Erraji, Hans Mekel,
Coen Aalberts en Harry van de
Wekken.
162
