Oudere Molukkers op Walcheren: zorgelijk perspectief?
B.A.J. van der Wouw
Inleiding
Sinds het begin van de jaren vijftig, toen
ongeveer 12.500 Molukse mensen
(meest KNIL-militairen en hun gezinnen)
naar Nederland kwamen, spreken we
van een Molukse bevolkingsgroep in
ons land. Er wordt momenteel van
uitgegaan dat de omvang van deze
groep is uitgegroeid tot meer dan
42.000 Molukkers. Het merendeel van
deze Molukkers in Nederland woont in
ongeveer 62 Molukse gemeen
schappen verspreid over verschillende
gemeenten, waarvan drie op Walcheren
(Middelburg, Valkenisse en Vlissingen).
Het vaststellen van de omvang van de
Molukse gemeenschap op Walcheren is
een uiterst moeizame aangelegenheid.
Gemeentelijke bevolkingsregisters
bieden geen soelaas omdat Molukkers
noch op nationaliteit noch op land van
geboorte zijn te traceren. Er is immers al
een derde generatie Molukkers
aanwezig, die in Nederland is geboren
en ook de Nederlandse nationaliteit
bezit. Cijfers over de omvang van de
Molukse gemeenschap in Nederland
zijn altijd gebaseerd op schattingen,
waarvan soms onduidelijk is op welke
aannames zij berusten (Veenman en
Jansma,1981; Tuynman-Kret, 1985; Van
Praag, 1986). Wanneer we toch afgaan
op de vaak grove schattingen zullen er
naar alle waarschijnlijkheid ongeveer
1500 tot 2000 Molukkers op het schier
eiland Walcheren wonen.
Huisvesting is in de geschiedenis van
de Molukse bevolking in Nederland een
belangrijk knelpunt gebleken. Dit hangt
onder meer samen met het aanvankelijk
verwachte tijdelijke karakter van het
verblijf in Nederland, de woningnood in
de vijftiger en zestiger jaren en
discussies rond integratie versus
collectieve identiteit. De ontwikkeling in
het wonen van Molukse mensen is er
globaal gesproken een van collectieve
huisvesting (in woonoorden) via open
woonwijken naar verspreid wonen.
Maar verreweg de meeste oudere
Molukkers (ruim 95%) wonen nog in de
Molukse woonwijken. Dit zijn
woonwijken die bestaan uit een aantal
straten waar ovërwegend Molukkers
wonen. Geografisch maken zij deel uit
van een Nederlandse wijk in een
bepaalde gemeente (Rinsampessy,
1992). Voor Walcheren betekent dit dat
we oudere Molukkers vooral zullen
vinden in de Molukse wijken in
Middelburg, Oost-Souburg en
Kouderkerke.
Problematiek
Molukse ouderen op Walcheren maken
deel uit van de eerste generatie van de
Molukse gemeenschap in ons land.
Ze zijn naar Nederland gekomen in de
veronderstelling dat hun verblijf hier van
korte duur zou zijn en hebben hun
kinderen vaak in kampen/woonoorden
moeten opvoeden, kinderen die veel
meer dan zijzelf integreerden in de
Nederlandse samenleving. Velen
voelen heimwee naar hun geboorteland,
maar de primaire bindingen met hun
kinderen vormen meestal een te groot
obstakel om serieus terugkeer naar de
Molukken te overwegen. Wel komen zij
op een leeftijd waarop de gezondheid
achteruitgaat, men meer van anderen
afhankelijk wordt en het zelfstandig
blijven wonen de nodige problemen
oproept.
Foto: Zeeuws Documentatiecentrum.
In de provincie Zuid-Holland ontving
men signalen vanuit de Molukse
gemeenschap dat zich problemen
gingen voordoen onder de ouderen.
Dit heeft geleid tot een inventariserend
onderzoek naar problematische
aspecten van de leef- en woonsituatie
van de oudere Molukkers (Veenman en
Mual-Bakarbessy, 1986). Het onderzoek
resulteerde in het inzicht dat het
probleem zich centreert rond de woon-
en zorgsituatie. De Bijl concludeert op
basis van literatuurstudie aangaande de
problematiek van de oudere Molukkers:
'De tragiek van de Molukse bejaarden
bestaat hierindat zij zich enerzijds nog
nauw verbonden voelen met de adat
van de traditionele Molukse samen
leving en anderzijds geconfronteerd
worden met ontwikkelingen in de
Westerse samenleving, die zij niet
kunnen volgen en waarvan zij zich
steeds gedistantieerd hebben.... Deze
tragiek wordt nog versterkt door het feit
dat het traditionele normen- en
waardenpatroon voor de jongeren in
toenemende mate geen betekenis
meer heeft' (De Bijl, 1986).
187
