Over Cornelis de Vos: (1584/5-1651):
'geboren binnen der stede van Hulst, residerende in Antwerpen
Katlijne Van der S tig helen
Foto 1. Cornelis de Vos, Zelfportret met Susanna Cock en twee oudste kinderen
Magdalena en Jan-Baptist, Brussel, Koninklijk Museum voor Schone Kunsten,
1621.
Cornelis de Vos die in zowat alle
kunsthistorische handboeken zonder
veel problemen tot de 'Antwerpse
schilderschool' wordt gerekend, werd
in 1584 of 1585 in Hulst geboren.
Aan zijn banden met de stad Hulst
wordt in verscheidene documenten uit
het Antwerpse stadsarchief
gerefereerd. Het is de bedoeling in
deze kleine bijdrage even te peilen
naar de relatie tussen een
gerenommeerd schilder als Cornelis
de Vos en de stad waar hij vandaan
was. Heel wat informatie is aanwezig in
een verklaring die de ouders van de
schilder op verzoek van hun zoon op
6 september 1623 voor de Antwerpse
schepenkamer aflegden. Zij stellen
zichzelf bij deze gelegenheid voor als
Jan de Vos Michielszone, vijfenzeventig
jaar oud en Elisabeth van den Broecke,
negenenzestig jaar oud. Zij verklaren
op hun woord dat zij in Hulst in den
lande van Vlaenderen geboren werden
en er als echtpaar gedurende
eenentwintig jaar (1575-1596)
woonden. In deze tijd kregen zij negen
wettige kinderen waarvan er in 1623
nog slechts vijf in leven waren.
De namen van de kinderen zijn
Adriaen, Cornelis, Jan, Paul en
Margriete. Uit dezelfde getuigenis
verneemt men ook dat het gezin De
Vos in 1596 naar Antwerpen
emigreerde en er een vaste domicilie
vond.
In 1591 was de stad Hulst opnieuw in
Staats bezit geraakt en het was een feit
dat aartshertog Albrecht in 1596, zopas
gouverneur geworden van de Zuidelijke
Nederlanden, zou pogen zo snel
mogelijk de herovering van de
grensgebieden aan te vatten. Op 25
juni van hetzelfde jaar schreef Prins
Maurits vanuit Hulst een brief aan de
Staten-Generaal waarin hij zei
bevreesd te zijn dat de vijand van plan
was de stad in te nemen. Vanaf 8 juli
1596 werd de belegering een feit en
pas na een hevige verdedigingsstrijd
was Hulst bereid te capituleren. Op dat
ogenblik, augustus 1596, werd aan de
burgers de mogelijkheicFgeboden om
voorzien van hun bezittingen, de stad
te verlaten.
Waarschijnlijk heeft ook Jan de Vos
deze kans te baat genomen om zich in
Antwerpen te vestigen. Toen hij er
arriveerde liet hij zich registreren als
gebrande wijnmaeker Met een
dergelijke beroepsactiviteit bood de
grootstad hem ongetwijfeld goede
vooruitzichten en de kansen voor een
goede ambachtelijke opleiding van zijn
zonen zou er zeker niet geringer zijn
dan in het meer 'provinciale' Hulst.
Jan de Vos werd in zijn verwachtingen
niet bedrogen. Het resultaat overtrof
wellicht zijn stoutste verwachtingen.
Daarover verder nog meer.
Minder is helaas bekend over de
activiteiten van de familie De Vos te
Hulst voor het vertrek naar Antwerpen.
Het lijkt vrij logisch te veronderstellen
dat Jan de Vos, vader van Cornelis,
ook reeds in zijn geboortestad het
ambacht van wijnmaker uitoefende.
Over activiteiten van andere
familieleden is nauwelijks iets bekend.
In 1477 leende een zekere Joos de
Vos geld aan het stadsbestuur om
wapens te kopen en in 1551 werd een
Cornelis de Vos Hulstensis te Leuven
aan de theologische faculteit
ingeschreven om later in Hulst het
priesterambacht waar te nemen. In de
loop van de jaren zestig van de 16de
eeuw is in Hulst ook nog sprake over
een schoolmeester Cornelis de Vos
216
