Hulster basiliek luidt de noodklok
Paul Stockman
"De basiliek staat op instorten! Er moet
eerst iets gebeuren! De basiliek staat in
de verkeerde steigers en raakt snel in
verval! Waarom gebeurt er niets!?"
Verontruste uitlatingen van mensen uit
Hulst en omstreken die hun zeven
eeuwen oude monument ernstig
bedreigd zien. Anno 1993 is de situatie
uitzichtloos. P.E. Hamelink, coördinator
restauratie Willibrordus basiliek, heeft
tevergeefs stad en land afgelopen.
Het parochiebestuur is aan het eind
van zijn Latijn. Van de kant van de
Rijksdienst voor de Monumentenzorg
wordt in het geheel geen duidelijkheid
geboden. Acties om geld bij elkaar te
brengen zijn gestrand. Ondertussen
staat de unieke basiliek van Hulst, een
nationaal cultuurmonument bij uitstek,
af te brokkelen. Wanneer op korte
termijn niet gezorgd wordt voor het
waterdicht maken van goten, daken en
muren zal het verval nog veel sneller
gaan. Wellicht zal het gebouw dan in
de nabije toekomst voor kerkgangers
gesloten worden. Het wordt op die
manier tijd dat we in Hulst weer op
zoek gaan naar een schuurkerk!
Om de bijzondere positief die de
Willibrordus basiliek in de Nederlandse
bouwgeschiedenis inneemt op zijn
waarde te kunnen schatten, volgt eerst
een beknopt historisch overzicht.
Vervolgens wordt gewezen op het
unieke van het gebouw. Ter afsluiting
volgt een korte beschrijving van wat er
precies mis is met de kerk.
Beknopt historisch overzicht
Volgens de legende heeft de Heilige
Willibrordus in Hulst een kapel gesticht.
De 17e eeuwse historicus Gramaye
schreef dat deze kapel in de 9e eeuw
door de Noormannen zou zijn
verwoest. Historisch betrouwbaarder is
een akte uit 1108 waarin bisschop
Burchard van Utrecht aan het kapittel
van Oudmunster te Utrecht een kapel
te Hulst schenkt. Deze kapel was
gewijd aan de Heilige Apostel Petrus
en stond in de voormalige wijk
Overdam aan de haven. Zij ressorteerde
onder de parochiekerk van Axel.
Omstreeks 1200 werd aan de ingang
van de Hulster burcht de eerste kerk
gesticht. In de jaren zestig werd bij
werkzaamheden in de kerk,
De basiliek vanuit het zuidoosten. De Vlaamse vieringtoren domineert het gebouw.
Rechts het in 1462 door Meester Everaert van Antwerpen (Spoorwater) en Reynier
van Ympighem begonnen 'hoogkoor 'met schoorstelsel van luchtbogen en
steunberen, bedoelt om de zijdelingsedruk van de gewelven naar buiten af te
leiden. Links het uit omstreeks 1200 daterende zuidertransept met 15e eeuwse
aangebouwde kapel.
Op het eerste gezicht lijkt er niets aan de hand te zijn. (foto: Fotodienst Gemeente
Utrecht 1992).
halverwege het schip, een zware
fundering in Doornikse steen gevonden
welke bijna zeker de oorspronkelijke
westgevel gedragen heeft. In 1228
werd in de 'ecclesia' te Hulst tussen
gravin Johanna van Vlaanderen en de
abdij van Cambron een overeenkomst
gesloten waarbij de 'tienden'
(belastingopbrengst) van de
Havikpolder aan de monniken
geschonken werd. In 1266 werd de St.
Willibrord een bijkerk van de Lieve
Vrouwekerk te Kortrijk, omdat de
pastoor van Hulst kanunnik van het
kapittel van Kortrijk geworden was.
In 1402 werd door timmerman
Lauwereys van der Leyen uit Gent op
de zware onderbouw van de toren een
octogoon gebouwd, bestaande uit acht
vlakken met blinde nissen. In de
kerkrekening van de jaren 1409/1410
wordt melding gemaakt van een
hoogkoor, drie westgevels, een noord
en zuidingang en een librije.
In de jaren 1432 - 1442 werd het
transept vergroot met een noord en
een zuid kapel. Everaert Spoorwater
begon in 1462 met de bouw van de
huidige koorkerk. In 1468 werd de kerk
door brand getroffen. Toren en schip
231
