Pieter Nuyts (1598-1655):
Een Hulsterse burgemeester uit het Verre Oosten
Leonard Blusse
Mappa Mondo o vero carta generale del globo terrestre (1674). Het zuiden van
Nova Olanda (Australië) wordt op deze Italiaanse kaart uit 1674 als Terra di
Nuitz aangegeven.
inleiding
In de slotjaren van de zestiende eeuw
waren de Lage Landen het theater van
harde strijd en tumultueuze verschui
vingen. Na de val van Antwerpen in
1585 was in de Zuidelijke provincies
het pleit van de godsdiensttwisten
beslist: de Opstand was neergeslagen,
de vervolgingen van de contra
reformatie vingen aan en de grote
uittocht van tienduizenden
hervormingsgezinden naar de vrije
provincies benoorden de grote rivieren
zette in. Pieter Nuyts, de held van dit
verhaal was de zoon van de
textielhandelaar Laurens Nuyts en
Elisabeth Waelrants die rond 1595 van
Antwerpen naar Middelburg uitweken.
In 1598 schonk Helena aldaar het
leven aan de eersteling Pieter.
De overkomst van de vele
kapitaalkrachtige ondernemers uit
Vlaanderen en Brabant liet de
Zeeuwse en Hollandse samenleving
niet onberoerd. Ze speelden een
stimulerende rol bij de oprichting van
de grote handelscompagnieën.
De radicale sinjoren die hun have
hadden moeten achterlaten om met
hun goed in het noorden een nieuw
bestaan op te bouwen, hadden alles te
winnen, niets te verliezen. Hoe verschil
in levenshouding, beschaving en
culturele middelen de Vlamingen en
Nederlanders tegen elkaar in het
harnas kon jagen, wordt treffend
uitgebeeld in Breero's Spaanse
Brabander. En het is of Pieter Nuyts
voor de toneelheld model heeft
gestaan. Parmantig en grillig, maar ook
charmant en speels wanneer het zo
uitkwam, zou hij met zijn exuberant
gedrag in de nurksheid van het
Noorden vastlopen.
Middelburg-Leiden-Middelburg
De havensteden van het eiland
Walcheren aan de mond van de
Schelde delta maakten als gevolg van
de gebeurtenissen in Antwerpen een
stormachtige bloei door aan het begin
van de 17e eeuw. Nadat de Staatse
vloot de waterweg tot Antwerpen
hermetisch voor de zeevaart had
afgesloten, trokken Middelburg,
Vlissingen en Arnemuiden een groot
deel van de overzeese handel van de
Scheldestad naar zich toe. In deze
conjunctuur van welvaart en
vooruitgang werd Pieter in Middelburg
geboren. Opgroeiend temidden van de
balen zijde en wol van zijn vaders
pakhuis - Laurens Nuyts handelde in
textiel en reedde schepen uit voor de
handel op de Levant - leerde de jonge
Pieter spelenderwijs de warenkennis,
die hem later op de Chinese kust zo
goed van pas zou komen.
In de zeventiende eeuw duurde de
kindertijd korter dan nu. Zo zien wij in
het Album Studiosorum van de Leidse
universiteit vermeld dat daar reeds op
14 December 1613 werd ingeschreven
(rectore Johanne Polyandro 1613),
Petrus Nuytius, Middelburgensis, 15,
philosophiae studiosus'.Het is ook in dit
jaar dat Pieters bewaard gebleven
Album Amicorum aanvangt. Uit de
aantekeningen in dit vriendenboek
blijkt dat het deel uitmaakte van het
toenmalige 'arabisten wereldje'.
Dat was ook niet verwonderlijk want
Nuyts nam zijn intrek bij de beroemde
professor in het Arabisch, Thomas van
Erpe (Erpenius). Met uitzondering van
de opdrachten van twee Zeeuwse
makkers, Gruter en Van Nispen zijn
alle bijdragen uit Pieters studietijd in
het album afkomstig van studenten in
de arabistiek. Voor deze studenten was
de Arabische taalstudie echter een
bijvak. Waarom die buitengewone
belangstelling voor het bijvak Arabisch
onder de Leidse studenten aan het
begin van de zeventiende eeuw?
Er zijn zo drie motieven waarom men
zich op de studie van het Arabisch
wilde toeleggen: de lust om het
christelijk geloof in de landen van de
Islam te propageren, maar ook de
234
