Pieter Nuyts (1598-1655): Een Hulsterse burgemeester uit het Verre Oosten
De koperen kroon in Nikko. Het Nederlandse geschenk aan de shogun dat hem
vermurwde Nuyts na vier jaar gevangenschap vrij te laten.
handelsembargo werd opgeheven.
Eind oktober werd Nuyts overgebracht
naar 's Compagnies loge in Hirado en
in december werd Nuyts overgebracht
naar een gevangenis in Hirado.
Aanvankelijk schijnt Nuyts met behulp
van zijn bewakers Japans te hebben
gestudeerd om bij gelegenheid de
shogun persoonlijk te kunnen
bedanken wanneer hij in vrijheid zou
worden gesteld. Maar de meeste tijd
besteedde de gevangene toch aan zijn
eigen studiën. Hij verzocht nicht Maria
om zeventig meest in het Latijn
geschreven standaardwerken van
auteurs als Erasmus, Petrarca, Plautus,
Kircher, Machiavelli en Seneca vanuit
Batavia naar Hirado te zenden.
Met zijn boeken bij de hand kon
Nuyts zich verpozen met het schrijven
van opstellen over onderwerpen die
niets met zijn penibele situatie in Japan
te maken hadden. Twee van deze
luchtige essays, beide opgedragen aan
het opperhoofd van de factorij van de
VOC in Siam, Justus Schouten
waarmee hij in correspondentie stond,
zijn bewaard gebleven. Hij stelde een
verhandeling samen over de koning
van de jungle: "Lof des Elephants, das
is Historisch verhaal van de Nature,
Eygenschappen (ende proprieteijten)
des Elephants, uyt verscheijde
Autheuren vergadert door Pieter Nuyts,
Raad van India, ende Oudt-
Gouverneur van Tayouan ende de
Kust van India.'
Het is duidelijk dat Nuyts de dikhuid
uit het oerwoud in vele opzichten aan
de mens en meer in het bijzonder aan
zichzelf ten voorbeeld stelde. Hij
bezong het goede geheugen, de trouw
en zachtzinnigheid van de olifant.
Schouten was zeer verguld was met
de speelse essay. Als tegenprestatie
stuurde hij Nuyts een 'Discours van de
gelegenheid van het koninkrijk Siam'.
Schouten vergeleek de rivier de
Menam die langs de Siamese
hoofdstad Ayutthaya stroomde met de
Ganges in India en de Nijl in Egypte en
meende dat deze machtige rivieren
zeer op elkaar leken. Toen Pieter
Nuyts in wie de arabist en classicus
wakker werden geroepen dit las, was
hij het daar absoluut niet mee eens.
Hij besloot daarom een uitgebreide
"Beschrijvinge van Riviere Nylus in
Aegypten" te componeren.
Het idee dat een Zeeuw in Japanse
ballingschap een verhandeling over de
olifant schreef is misschien vreemd
maar een beschrijving van de Nijl is op
het eerste gezicht nog merkwaardiger.
Aan niets is te merken dat hij in een
uithoek van Azië gevangen zat. Door
gevangenismuren volledig van de
buitenwereld afgesloten maar
verschanst tussen de hem zo dierbare
folianten waagde Nuyts zich aan een
van de grote problemen die Europese
geleerden toentertijd bezighielden:
waar lagen de de bronnen van de rivier
de Nijl? Nadat hij vele afwijkende
meningen over de oorsprong van de
Nijl de revue had laten passeren
verzuchtte hij: Posito in medio, quo me
vertam nescio - Staende in't midst
deser geleerder benden, tot wiens
opinie sal ick mij wenden?
Nuyts schreef niet alleen
luchthartige essays tijdens zijn verblijf
in de gevangenis. Uit een tweetal
rapporten die hij aan de gouverneur-
generaal opdroeg, blijkt duidelijk dat
zijn belangstelling voor het reilen en
zeilen van de Compagnie geenszins
verflauwde. Zo stelde hij voor
planmatige ontdekkingsreizen te
ondernemen zowel ten noorden en
beoosten van Japan als rondom het
door hem ontdekte Australië. Die
reizen werden enige jaren later
inderdaad uitgevoerd.Het tweede
rapport behelsde de lokatie van de
compagniesvestiging in Japan. Nuyts
meende dat de haven van Nagasaki
veel meer mogelijkheden bood voor de
Nederlandse handel dan het wat
afgelegen Hirado. En hoewel dit plan
van visie getuigde, besloot de Indische
Regering dit vooralsnog niet op te
volgen. In 1640 werden de
Nederlanders door de Japanse
overheid evenwe bevolen hun factorij
in Hirado af te breken, en met hun hele
ït i h'f/,
239
