De haven van Gent in de middeleeuwen
deze twee waterwegen een verbinding
bestond; dus of het mogelijk was per
schip van Ertvelde over Assenede naar
Boekhoute te varen.
Wellicht kan bestudering van oude
landkaarten ons hierover nadere
inlichtingen geven.
Afbeelding 6.
Fragment van de Vlaanderenkaart van
Mercator uit 1540. Vanuit Ghendt
loopt "De Vart" omhoog naar Cluse.
Bovenaan liggen de havens Bochouten
en Assenede aan de Braakman.
(Museum Moretus-Plantijn, Antwerpen)
III KAARTEN
Zijn er oude landkaarten waarop een
vaarweg tussen Gent en de Wester-
schelde is afgebeeld? De moeilijkheid
is dat betrouwbare cartografie pas
dateert uit 1550, maar dat we een
vaarwater uit de daarvóór liggende tijd
zoeken. Wellicht zijn uit de kaarten
rond 1550 toch nog verwijzingen naar
een vroeger vaarwater terug te vinden.
Uit de tijd van Guide de Dampierre
(1288) is een kaart van Noord-
Vlaanderen bewaard gebleven, die wel
niet echt betrouwbaar wordt geacht,
maar waarbij toch aan de erop
vermelde gegevens niet voorbij
gegaan mag worden.21 De kaart toont
het mondingsgebied van de
Westerschelde, waar ter plaatse nog
vele eilanden voorkomen. Vanuit de
Westerschelde loopt een vaargeul
naar Biervliet, en vandaaruit loopt een
vaart verder zuidwaarts langs De Piet.
(Afb.4)
Abraham Ortelius toont ons een
reconstructie van hetzelfde gebied
rond 1304 als inzetkaartje bij zijn kaart
van Vlaanderen uit 1592. Hij baseert
zich blijkbaar op de Dampierre-kaart.
Ook hier zien we een vaarwater vanuit
de Westerschelde naar Biervliet lopen,
dat zich verder zuidwaarts voortzet.
Beekman reconstrueert bij Biervliet in
de richting van Assenede een forse
inbraakgeul van de Westerschelde
rond 130022 (Afb.5)
De oudst bekende gedrukte kaarten
van Vlaanderen zijn die van Pieter van
der Beke uit 1538, en die van Gerard
Mercator uit 1540. Op deze kaarten is
vanuit Gent een noordwaarts lopend
vaarwater te zien genaamd "DeVaert".
(Afb.6) Deze Vaart bereikt echter de
Westerschelde niet, maar loopt dood
kort voorbij Cluse. Mercator stond
bekend als een zeer nauwgezet
kaartmaker, die zelf opmetingen
verrichtte en zeer wetenschappelijk
tewerk ging. De informatie van
Mercator over de waterloop ten
noorden van Gent in 1540 dienen we
dan ook als betrouwbaar te
beschouwen.
Uit 1547 is een kaart van Vlaanderen
bekend van de Italiaanse kaartenmaker
Giacomo Gastaldi. Het is een wat
primitief aandoend schetsmatig kaartje
op klein formaat, en vermoedelijk niet
gebaseerd op eigen opmetingen, maar
een copie van een eerder bestaande
kaart. De kaart is in 1561 gecopieerd
door Girolamo Ruscelli, en in 1572
door Thomasso Porcacchi.
Afbeelding 5.
De Scheldemonding rond 1300 volgens A.A. Beekman. Bij Biervliet is een diep
het land inlopende inbraakgeul gedacht.
13
