De zwaan van Zierikzee
In Godes huys.
Is 't meeste Kruys.
"De godsdienstige ligging van
Adrianus Hofferus". Een betoog waarin
Hotter door W.J. op 't Hof getypeerd
wordt ais een vertegenwoordiger van
de zogenaamde Nadere Reformatie.
Deze richting in het zeventiende-
eeuwse calvinisme is voor Zeeland
van buitengewone betekenis geweest
en wellicht werkt zij door tot op de
jongste dag. Representanten van deze
reformatorische beweging, de
predikanten Teellinck en Udemans
werkten in deze contreien. Het zijn ook
de predikanten waar Hoffer familie van
was en betrekkingen mee onderhield,
zoals blijkt uit onder meer brieven en
een opdracht van een werk.
De relevantie van de probleemstelling
is er mee aangegeven en in de studie
blijkt het onderzoek tot nieuwe
gegevens en een nadere positionering
van de dichter Hoffer te leiden,
scherper en tegelijkertijd
genuanceerder dan bij Meertens.
Op 't Hoff ziet de Nadere
Reformatie als een reactiebeweging
binnen de zeventiende-eeuwse
gereformeerde wereld "die ijverde voor
een innerlijke doorleving van de leer"
(p. 24). Piëtisme wordt door de
schrijver gezien als een onsamen
hangende stroming, de Nadere
Reformatie als een programmatisch
(niet dogmatisch?) onderbouwde actie
binnen een hecht netwerk van figuren
om zo te komen tot een
"allesomvattende heiliging".
Interessant, maar voorde
belangstellende leek die niet nader tot
de reformatie is gekomen wel wat
specialistisch en niet vrij van het voor
de stroming typerende taalgebruik.
Zie ook in de titel "godsdienstige
ligging", terwijl het titelblad spreekt van
"godsdienstige positie".
En dan Hoffer als dichter in die
toegankelijke stijl van Strengholt.
Een prachtig stuk. Hoffers werk wordt
met aandacht en liefde geiezen maar
niet onkritisch. De standaardopvatting
die in Hoffer een Catsachtige rijmelaar
ziet, wijst Strengholt af. Eerder kiest hij
voor de vergelijking met de Deventer
dichter Revius. Inhoudelijk ziet hij grote
overeenkomsten, zij het dat hij Hoffer
een minder virtuoos dichter vindt.
We volstaan met Strengholts
conclusie: "Geen dichterlijk genie - en
toch eren we in Adriaen Hoffer een
dichter die er naar de normen van zijn
tijd zijn mocht, en als zodanig ook
erkenning vond. Een man van grote
levensernst, wiens wijsheid het nog
altijd waard is aandachtig verwerkt te
worden", (p. 57)
De helft van de 124 pagina's
tellende bundel omvat, naast de
publikatie van nieuw materiaal, een
bloemlezing van de teksten van Hoffer,
compleet met de gravures. De gerepro
duceerde afbeeldingen uit de poëzie
bundel zijn zo aardig omdat ze
topografische bijzonderheden van
Schouwen en Duiveland uit de eerste
decennia van de zeventiende eeuw
weergeven. Zo bevat de gravure die
afgebeeld staat bij de "Aensprake des
Authuers tot sijn Boeck", behalve vijf
zwanen rond een gans, op de achter
grond de Zierikzeese toren van de Sint
Lievensmonsterkerk. Op andere krijgt
men een beeld van het zeventiende-
eeuwse Oosterland en Ouwerkerk.
Hiermee gaat het belang van deze
bundel verder dan een verzameling
studies: ze geeft een voortreffelijke
bloemlezing, een samenhangende
serie inleidingen op figuur en werk en
situeert dit alles binnen de
geschiedenis en de topografie van
Zeeland. Dat Hoffer een bescheiden
dichter is, doet daar niets aan af.
De omslagtekst besluit als volgt:
"Zelden zal zo'n rijk geschakeerde
bundel over een middelmatige dichter
het licht hebben gezien". Het zijn
weliswaar de woorden van de uitgever;
toch zouden ze ook afkomstig kunnen
zijn van een lezer die in de
zeventiende-eeuwse literatuur, in
Zeeland, in de geschiedenis van de
reformatie belang stelt. Of gewoon van
iemand die oude gravures uit de
omgeving van Zierikzee waardeert.
A.J. op 't Hof, L. Strengholt, A. van Strien, H. Uil.
Adrianus Hofferus (1589-1644). Drie opstellen
over Hofferus' ambtelijke loopbaan,
godsdienstige positie en literaire betekenis,
alsmede gravures en een bloemlezing uit zijn
Nederduytsche Poëmata, Amsterdam 1993.
Uitgegeven door de Stichting Neerlandistiek Vrije
Universiteit, in samenwerking met de Stichting
Studie der Nadere Reformatie.
Prijs f. 34.50. ISBN 90-72365-34-8
27
