lacht, als ik dat naar voren breng. "Volgens
een goede vriend leef ik zelf nog in die tijd."
Het zal u dan ook niet verbazen, dat
Francisca en Arnold een tweede huis in
Domburg hebben (ze wonen in Deventer),
wat ook weer tot prachtige ontboezemin
gen leidde, zoals het verhaal 'Het einde van
de wereld' in de door het Zeeuws Tijdschrift
uitgegeven bundel Het Zeelandgevoel, ver
halen over Zeeland (1993).
Teederen samenhang -
kwaad dan goed doet."
Ze citeert nogmaals haar voorvade
Johannes van Vloten, in een rede uit 1855
die een mooie afsluiting vormt van ons
gesprek: "Zelfstandig te blijven en toch zijr
teederen samenhang met anderen te
gevoelen en door warme en waarachtige
deelneming in al wat hen betreft te uiten
ziedaar wat het beginsel van ieder volk
gelijk van ieder mensch moet zijn, en wat
hun door hun verstand niet minder word
voorgeschreven, dan zij er door hun hart
toe worden geprikkeld".
Hoe ziet Francisca haar persoonlijke toe
komst? Lang hoeft ze daar niet over na te
denken.
"Ik zou graag nog een heleboel willen
onderzoeken, lezen en schrijven. Altijd
bewogen door mensen en hun ideeën. Heel
vaak door eenlingen, individuen. Daar geloof
ik heel erg in. Ik denk regelmatig aan een
uitspraak van Carmen Silva, dat was het
schrijverspseudoniem van Koningin
Elisabeth van Roemenie die enige tijd in
Domburg verbleef: 'De massa is veranderlijk
als de zee; ze draagt u naar gelang van de
weersgesteldheid'. Ook dat is een aspect
van de massa, helaas, en zeker geen posi
tief aspect. Een individu beseft beter z'n
persoonlijke verantwoordelijkheden, denk ik.
Een collectief 'schuldgevoel' is waarschijnlijk
gemakkelijker te dragen
dan een individueel
'schuldgevoel'. In dat
opzicht sta ik helemaal
achter een typisch Van
Vloteniaanse uitlating
als: 'de maatschappij en
de mensheid beginnen
bij ieder van ons'. Als
iets van jou afhangt en
van jou alleen, denk je
daar hopelijk bewuster
over na. Maar natuurlijk
ben je ook deel van een
groter geheel. Ik geloof
in het dragen van per
soonlijke verantwoorde
lijkheid in direkte ver
bondenheid met de
maatschappij en de mensen om je heen. Je
direkte omgeving, maar ook verder. Een
Europese kontekst in elk geval. Er zijn ook
altijd weer terreinen waar je niet bij kunt,
die te 'ver' zijn, waar je waarschijnlijk meer
Francisca van Vloten met Guido van
Suchtelen tijdens de Johannes van Vloten-
herdenking op 16 januari 1993 in de
Gravenzaal van het Haarlemse stadhuis.
Foto Fotopersbureau United Photos de Boer
BV.
