Jacoba van
Heemskerck,
Bloemstilleven,
z.j., olieverf op
doek. Zeeuws
Museum,
Middelburg
wijn en aten wij Zeeuwse hapjes.
Pico was een trouwe studievriend van Otie.
Groter tegenstelling leek nauwelijks moge
lijk: Otie met haar schitterende ogen en
enthousiaste gebaren naast de bleke en
bedachtzame Pico. Ons bezoek was begon
nen met een wandeling door de prachtige
tuin van villa De Wael. Het gesprek werd zo
gedetailleerd dat mijn aandacht verslapte
en ik zelf op onderzoek ging. Halverwege
het gazon stond een houten prieeltje dat bij
nadere beschouwing draaien kon. Ik ver
moedde dat het was bedoeld voor herstel
lende zieken; de halfopen zijde van het
huisje kon men met de zon mee laten wen
den zodat die bron van licht, enigszins
getemperd, haar heilzame werking kon
doen.
Pico vertelde mij dat zijn ouders een Jacoba
van Heemskerck hadden, hij
nam mij zelfs mee naar binnen
om het werk te laten zien.
Het was een olieverfschilde
ring van bloemen, in een wit
geschilderde houten lijst.
"Mijn ouders hebben het op
een van de eerste Domburgse
tentoonstellingen gekocht, in
1911 of 1912. Rose campa
nula, oranjegele mimulus en
blauwe, tja, misschien iris
Voor het vroege zogenoemde
luministische werk van Jacoba
heb ik meer waardering dan
voor het latere dat men als
cubistisch omschrijft." Hij
keek van het doek naar mij.
"Daarin overheersen verwarring en onduide
lijkheid. Het gebrek aan logica en de natuur
wetenschappelijke fouten in de antroposofi
sche en biologisch-dynamische theorieën,
de mystieke kanten daarvan, de overheer
send Duitse invloed Hij schudde zijn
hoofd.
"Zij exposeert nu toch weer in Nederland",
wierp ik tegen. "Haar houtsneden en glas-
in-lood-ontwerpen hebben iets heel bijzon
ders, vind ik, zeker iets Zeeuws. Denk maar
aan de gebruikte motieven van de zee, de
bossen, de zeilboten bij Domburg."
Pico fronste zijn wenkbrauwen. "Je moet
me niet verkeerd begrijpen. Jacoba en Marie
Tak zijn mijn overburen. Ik heb hen in de
loop der jaren goed leren kennen; zij zijn
beiden in kleding en levenswijze oer-hol-
lands degelijk en van karakter betrouwbaar
oprecht en vriendelijk, hoewel Jacoba op
sommigen kennelijk ongenaakbaar over
komt."
Ik knikte. "Ik weet ook wel wat je bedoelt.
Er zit een enorme geladenheid in Jacoba
van Heemskercks latere werken die zich
naar buiten zou moeten richten om een ver
vulling te vinden maar vaak een ik
zocht naar woorden, een naar binnen
gerichte cirkelgang niet lijkt te kunnen
doorbreken. Ondanks dat vind ik een paar
van de werken die ik heb gezien prachtig.
"Marie Tak organiseert een enkele maal pro-
paganda-avonden voor antroposofie en bio
logisch-dynamische landbouw. De houding
van sommige aanwezigen is zeer kritisch.
Van het Domburgse bad- en societyleven
houden de twee vriendinnen zich betrekke
lijk afzijdig." Pico leidde mij weer in de rich
ting van de tuin, maar vlak voor de serre
hield ik hem staande. "Dat ben jij." We
keken beiden naar een tekening in een
notenhouten lijst, rechtsboven gesigneerd
M. Elout-Drabbe, Domburg 1913.
"Ik was toen tweedejaars in Utrecht."
"Heel correct", murmelde ik.
"Mevrouw Elout stuurde mij een kaartje
naar aanleiding van Jordans kamp", Pico
hield het vliegengordijn bij de porte-brisée
voor mij opzij. "Zij zou graag zien dat haar
zoon eens met hem sprak; Frans gaat zijn
laatste HBS-jaar in en moet zijn richting nog
bepalen." De volle geuren van een zwaar-
zoele zomeravond kwamen ons tegemoet.
"Ik heb de vrijheid genomen mevrouw Elout
te telefoneren en haar van jouw onderzoek
te vertellen. Zij kan je morgenochtend ont
vangen."
"Maar Pico", ik was volslagen verrast. "Dat
is geweldig!" Wij voegden ons weer bij Otie
en Henk. Op mijn vraag of er op dit moment
schilderijen in het Domburgse tentoonstel
lingsgebouwtje hingen, antwoordde Pico
ontkennend. Was ik een paar dagen eerder
gekomen, dan had ik er moderne grafiek en
enkele tekeningen kunnen bekijken. Naar
verluidt bereidde men nu een volgende
expositie voor, maar daar kon hij niets over
vertellen.
Vanaf 1911 zijn er elk jaar - behalve in
1918 - schilderijententoonstellingen in
Domburg georganiseerd, in een speciaal
daarvoor door Toorop ontworpen gebouw
tje dat schuin tegenover het Badpaviljoen
