zonder overdrijving stellen dat hij als oor
logsslachtoffer is gevallen.
Hendrik Willem van Loons overlijden werd
breed uitgemeten in necrologieën in The
New York Times, The New York Herald
Tribune en in talloze bladen en periodieken
in de Verenigde Staten. De in New York ver
schijnende Knickerbocker Weekly wijdde
zelfs een speciaal herdenkingsnummer aan
de monumentale Nederlander die in het har
nas was gestorven. Jan Greshoff, die een
warme sympathie voor Van Loon koesterde,
was van oordeel dat Van Loon "een wereld
op zich vormde met een eigen nationaliteit,
een eigen uitdrukkingsvorm: hij was geheel
en geestdriftig Van Loons", en geen bas
taardtype. Hij was geen veramerikanizeerde
Hollander of een Hollandse Amerikaan. "Hij
kon aldus Greshoff tezelfdertijd
Hollander èn Amerikaan zijn, omdat hij altijd
en vóór alles Van Loon was en niets anders
dan Van Loon". Een groot geleerde, een
gedegen historicus, was hij zeker niet. Maar
zijn kracht lag in het overbruggen van de
kloof tussen wetenschap en het grote
publiek dat hem bewonderde en zonder zijn
geschriften zeker niet met geschiedenis en
kunst in aanraking zou zijn gekomen. En
tevens vormde hij op unieke wijze een trait
d'union tussen zijn geboorteland en het
land waaraan hij zoveel te danken had.
Zonder enige terughoudendheid had hij zich
aan zijn nieuwe vaderland aangepast.
Adriaan Barnouw, die destijds de Queen
Wilhelmina leerstoel aan Columbia
University bekleedde, zei over Van Loons
aanpassingsvermogen: "He spoke as an
American to Americans and always found
the catching phrase because he himself had
been caught by the spell of America".
Hoe staat het met de waardering voor Van
Loon in het post-Van Loon tijdperk? Enkele
maanden na Van Loons dood, in juni 1944,
liep in Florida een zogeheten liberty ship
van stapel en werd de Hendrik Willem van
Loon genoemd. Van Loons weduwe Jimmie
verrichtte in het bijzijn van Nederlandse
regeringsvertegenwoordigers de doopplech
tigheid. Het schip zou niet alleen oorlogs-
materieel maar ook voedsel en andere
benodigdheden naar Europa, wellicht ook
naar Nederland, brengen. Benodigdheden
die Van Loon zo graag persoonlijk in zijn
geboorteland had afgeleverd.
Postuum verscheen in 1947 Van Loons
Report to Saint Peter, dat zijn autobiografie
had moeten worden maar waarmee hi
slechts een begin had kunnen maken. Na de
Tweede Wereldoorlog werden een aanta
van zijn boeken herdrukt, The Story o
Mankind en The Arts zelfs tot in de jarer
zeventig. Toen in 1959 Van Loons oor
spronkelijk in 1927 verschenen The Story
of America werd herdrukt, schreef de
Amerikaanse historicus Arthur Schlesinge
jr. in de inleiding lovend over de auteur: "Ir
an age when knowledge grows increasingly
specialized, the capacity to write abou
serious subjects in a lucid and arresting way
becomes a necessity of civilized society
This was a gift which Hendrik Willem var
Loon possessed to a high and abundan
degree. The Story of America is a book
which has brought the American past to life
for thousands upon thousands of readers. I
still has its juices, and I am glad that ano
ther generation has an opportunity to savo
and enjoy its spirit".
Thans zijn er niet veel mensen meer die he
werk van Van Loon kennen. De grote popu
lariteit van zijn boeken lijkt met de auteur
zelf begraven te zijn. Een mogelijke verkla
ring hiervoor is de verbreiding van het
hoger onderwijs na de Tweede
Wereldoorlog. Steeds meer mensen warer
in staat een opleiding te volgen waardoor er
veel minder behoefte bestond aan over
zichtswerken, geschreven in een voor iedei
begrijpelijke taal. Steeds meer gespeciali
seerde academische publicaties maakten nu
opgang en bovendien werd het geven van
"an outline", een synthese van alle kennis,
steeds problematischer.
En hoe staat het met de naoorlogse belang
stelling voor Van Loon in Nederland? De
auteurs Jan Greshoff en Adriaan van der
Veen hebben hun herinneringen aan Van
Loon op schrift gesteld. Hieruit komt een
weliswaar gecompliceerd en ijdel, maar toch
zeer warm, hartelijk en uitbundig mens naar
voren. En het is juist dat element van inne
mendheid, evenals een analyse van de boe
ken, dat gemist wordt in de in 1972 ver
schenen Van Loon biografie van de hand
van zijn jongste zoon, Gerard Willem. Deze
