de ruimte'. Zo vanzelfsprekend dat je er gemakkelijk voorbij zou kunnen rijden,
zonder dat het tot je doordringt. Maar dat is nu juist een kwaliteit van het land
schap als openbare ruimte; niet het opdringerige of pompeuze in ontwerpmid-
delen of vormentaal, maar een vanzelfsprekende alledaagsheid die je maar
heel even stil doet staan om vervolgens weer verder te gaan.
Wat is nu de essentie van dit plan? Het intelligent situeren van de meest
geschikte plekken aan de hand van de bodemgesteldheid, enkele eenvoudige
erfbeplantingen bij akkerbouwbedrijven en verder niets! 'De weelde van sober
heid' zou Rietveld zeggen.
Ouwerkerk; de kracht van het water zichtbaar gemaakt
in het landschap
Plan voor de Quarlespolder
(schematisch)
Een totaal ander voorbeeld is dat van het plan voor Ouwerkerk en omgeving
na de ramp in 1953. Het complex van caissons, dijken en sluitgat is op zich van
een zo'n indrukwekkende dramatiek dat je daar juist niets aan moet doen.
Nergens wordt op het land de kracht van het water beter zichtbaar gemaakt
dan bij Ouwerkerk. Maar ook het gebied rond de kreken en bij het dorp heeft
door zijn heldere eenvoud een grote allure gekregen. De kreken als stille getui
gen met daarnaast de nieuw aangelegde boscomplexen die samen met het
dorp een ensemble vormen van een overweldigende schoonheid. De kracht
van het plan is dat het verleden afleesbaar is zonder de toekomst in de weg te
staan. Hier worden de meest ruwe ingrepen van de natuur in al hun barbaars
heid aan iedereen getoond. Tegelijkertijd wordt op enkele plekken plekken
mogelijkheden gemaakt voor de toekomst; de uitbreiding van het dorp
Ouwerkerk en op andere plekken recreatieve ontwikkelingen. Echter alles blijft
in zijn waarde; heeft op een vanzelfsprekende wijze zijn plek gekregen die weer
nieuwe betekenissen toevoegt aan het landschap. Hier is een perfecte synthe
se van natuur en cultuur bereikt; allebei krijgen ze de ruimte en de tijd kan weer
nieuwe betekenissen toevoegen aan het landschap. Hier is ook duidelijk, wat
De Jonge bedoelt met het begrip 'headline planning'. In een plan moeten de de
hoofdlijnen zodanig sterk en helder zijn dat het landschap zich daarbinnen kan
ontwikkelen. Landschapsplanning als het scheppen van condities voor mens
en natuur.
Plan voor het gebied van Ouwerkerk
en omgeving.
Wat maakt de plannen van De Jonge nu zo bijzonder?
Uit al zijn plannen spreekt een duidelijke visie op het landschap en de vorm
geving daarvan. De kwaliteit van de plannen is naar mijn smaak gebaseerd op
het gebruiken en uitbuiten van de rijke mogelijkheden van het Zeeuwse land
schap. Daarbij heeft hij ondubbelzinnig gekozen voor een vormgeving geba
seerd op eigentijdse vormen en gebruik van het landschap. De Jonge is in zijn
ontwerpen altijd wars geweest van nostalgie en sentimentalisme. Een nieuwe
tijd geeft steeds weer nieuwe mogelijkheden voor het landschap en de vorm
geving ervan. De vormgeving van het nieuwe landschap van de Delta heeft hij
altijd als een uitzonderlijke uitdaging gezien. Het ingrijpen van de mens in het
landschap is voor De Jonge dan ook een verrijking, voor mens en natuur.
Een belangrijke achtergrond voor het werken in het landschap is voor De Jonge
de liefde en het respect voor de natuur. Daarbij hoort ook een benadering in
het ontwerp die de natuur in zijn waarde laat. Als landschapsarchitect schep je
condities zodanig dat de natuur zich zelf kan ontwikkelen.
Alle plannen worden gekenmerkt door drie ontwerpprincipes die overigens
steeds op andere manieren terugkomen; eenvoud, functionaliteit en allure.
De eenvoud zit vooral in de ruimtelijke middelen die in de plannen gebruikt zijn
233
