De lijst in beeld gebracht
Francisca van Vloten
Een bijzondere tentoonstelling in
Amsterdam
'De eerste en ruwste tekeningen lijst ik in
prachtige vergulde lijsten in, zodat ze
aan effect winnen; maar zo gauw als de
uitvoering exacter en de tekening wer
kelijk goed is, doe ik er alleen een heel
eenvoudige zwarte lijst om. De tekening
kan alleen zichzelf tot versiering dienen,
en het zou jammer zijn wanneer de
afbeelding met de lijst om de aandacht
zou moeten wedijveren', aldus Emile
Rousseau in 1860, mogelijk redenerend
vanuit een classicistisch-aesthetische
gedachtengang. 'Zo streeft ieder van
ons naar de eer van een eenvoudige lijst,
en als iemand van ons een schilderij van
een ander slecht vindt, dan veroordeelt
hij het tot een vergulde lijst.'
Een kostbare lijst was evenwel nog
steeds maatgevend voor de waardering
van het schilderij dat erin stak. Goud had
de voorkeur; afgezien van de mooie
glans die het aan een werk kon verlenen,
had het ook een representatieve functie.
In de negentiende eeuw gold de gouden
(en liefst vierkante) lijst als verplicht op
de grote tentoonstellingen, niet het
minst om enige uniformiteit te bereiken
in de vaak duizenden schilderijen die
men er exposeerde.
De kunstenaars waren eeuwenlang
beschermelingen geweest van geestelij
ke en wereldlijke machthebbers. Na de
Franse revolutie, met de opkomst van de
burgerij, kwam daar verandering in.
Tentoonstellingen werden openbaar, de
dagbladpers was in opkomst en hield
zich onder meer met kritieken bezig. De
communicatie werd dankzij de industrië
le revolutie beter, het reizen eenvoudi
ger. Het oude ambacht moest wijken
voor het machinale produkt; niet alleen
de lijst, ook het schilderij dreigde tot
massaprodukt te worden. Kunst kon
worden tot kunstconsumptie en kunstin-
dustrie. De zelfstandig geworden kun
stenaar had de keuze de maatschappij te
ontvluchten of te trachten zich er een
De tentoonstelling In Perfect Harmony. Picture Frame 1850-1920 is van 31
maart t/m 25 juni 1995 te zien in het Van Gogh Museum, Paulus Potterstraat 7,
te Amsterdam. Geopend zeven dagen per week, van 10 tot 17 uur. Van 24 augus
tus tot 19 november 1995 zal de tentoonstelling te zien zijn in het Kunstforum,
Freyung 8, 1e Bezirk, te Wenen.
Dante Gabriel Rossetti, Proserpina, 1877, olieverf op doek, part. coll. Engeland.
32 Zeeuws Tijdschrift