Toorop: decoratie en uitbeelding vormen
een geheel, de schildering loopt vaak in
de lijsten door.
Toorop was lid van de in 1883 opgerich
te Belgische kunstenaarsvereniging Les
Vingt, de vereniging die bovengenoem
de stromingen met de vernieuwingen
van het Franse impressionisme (geen
gouden, maar in navolging van Degas
en Pissarro eenvoudige witte of in com
plementaire kleuren aan het werk
geschilderde lijsten) tot een negentiende
eeuws geheel zou brengen dat de basis
zou vormen voor twintigste eeuwse ont
wikkelingen.
In Perfect Harmony
Een titel die men de tentoonstelling zelf
mag toedichten. Vijfenvijftig in hun origi
nele lijst gevatte, stuk voor stuk bijzonde
re werken geven een prachtig en verras
send helder beeld van de samenhang tus
sen omlijsting en schilderij in bovenge
noemde jaren. Van de gouden lijst, die
van verplichting tot gekozen symbool,
vervolgens van uiterlijke tot innerlijke zelf
bevestiging van de kunstenaar werd en zo
van overdaad tot ver-sobering voerde, tot
de witte en gekleurde lijsten van de
impressionisten en hun navolgers. Van de
op het doek zelf geschilderde randlijsten
van Seurat en de zijnen tot (in de publica
tie) de smalle latten en afplaklinten van
Mondriaan, die misschien wel de uiterste
consequentie zijn van deze ontwikkeling
en van de hierboven aangehaalde woor
den van Emile Rousseau.
In de begeleidende, voortreffelijk verzorg
de en vormgegeven publicatie worden
vele verbanden gelegd, vaak tot in de
kleinste details. De verrichte pioniersar
beid heeft zijn neerslag gevonden in een
schitterend basiswerk.
Bij de tweehonderdvierendertig werken
met lijsten die in de publicatie aan het oog
voorbij trekken, is een portret dat Jan
Toorop in 1898 maakte van lijstenmaker
Joosstens. De krijttekening is in een heel
brede, tweedelige lijst gevat; de passe-par-
toutachtige binnenlijst is decoratief beschil
derd, de buitenste lijst werd door Joosstens
zelf, naar een ontwerp van Toorop, ver
vaardigd. Hier dus niet een doorlopen van
de schildering over de lijst heen, maar een
bewuste, decoratieve omraming.
Aardig is het om te weten dat Toorop in
de zomer van datzelfde jaar aan de
jonge Domburgse schilderes Mies
Drabbe schreef: 'Je moet van tijd tot tijd
ook eens uit je hoofd of naar mooie
blad-vormen, ornamenten en lijnen
maken om zoo'n vierkant of een rond
formaat te vullen, dat is zoo nuttig; om
het toe te passen op boekband of schrijf
map of het een of andere doos of wat
voor voorwerp ook om te gebruiken.'
Later zouden ook de witte lijsten van de
Franse impressionisten hun weg naar
Domburg vinden. Zo werd de lijn onder
meer doorgetrokken naar het luminisme
dat zich onder invloed van Toorop in de
badplaats had ontwikkeld.
In Perfect Harmony, Bild Rahmen,
1850-1920, red. Eva Mendgen, m.m.v.
Edwin Becker, Isabelle Cahn, Wolfgang
Kemp, Eva Mendgen, Lynn Roberts,
Louis van Tilborgh, Christine Traber en
Matthias Waschek, Waanders Uitgeverij
Zwolle, 280p., 234 ill., f 69,50, gebon
den f95,-. Engels- en Duitstalige editie.
Van Gogh Bulletin, nr 1/1995,
Nederlands/Engelstalig, f 5,-.
Kunstschrift, nr 2/1995, special over De
Lijst, m.m.v. Dany Cuypers, Pieter van
Thiel, Eva Mendgen, Frits Scholten,
Louis van Tilborgh, Jan Venema, Evert
van Uitert, f 15,75.
34 Zeeuws Tijdschrift
