De tragedie
leerling. Op een bepaald moment is hun
politieke interesse gewekt, dan kun je
eens het begrip democratie bij de kop
nemen. 'Hoe is die ontstaan?'. Kijk dat
vinden ze relevant, dan kun je hun
belangstelling vasthouden. En op een
gegeven moment komen ze zelf tot de
conclusie: eigenlijk is er nog helemaal
niet zo veel veranderd. De oudheid en
nu liggen niet zo ver van elkaar. Veel
van die vraagstukken zijn nog steeds
actueel".
In de loop van de jaren behandelde Nau-
ta een aantal Griekse tragedies met zijn
leerlingen in Goes. Met wisselend succes,
geeft hij toe: "Het kost enorm veel tijd,
zo'n stuk behoorlijk lezen. Helemaal
behandelen, dat lukt al niet vanwege de
moeilijkheidsgraad. De koorgedeelte die
zijn vaak voor leerlingen helemaal niet
te lezen, omdat ze in een ander dialect
zijn geschreven. Dus: je moet selecteren,
maar het is de moeite waard. Zeker, er
zijn er die bijzonder aanstaan. De top
pers? Medea van Euripides en Antigone
van Sofokles (beide kenden recente en
minder recente theateruitvoeringen).
Die spreken aan omdat ze relevant zijn,
ook in de tegenwoordige tijd.In Antigo
ne bijvoorbeeld is dat de centrale vraag:
Jannie Pranger. Foto: Camilla van Zuylen
Moet je tltijd gehoorzaam zijn aan de
staat?'. Oidipoes' dochter trotseert de
staatsmacht door het verbod om haar
broer te begraven te negeren. Ze stelt
het belang van haar familie boven dat
van staat. Dat is een conflict dat je van
daag de dag nog heel erg aannemelijk
kan maken. In alle Griekse tragedies zit
zo'n relevantie, maatschappelijk of
ethisch
Oresteia van Aischylos is misschien wel
de meest beroemde van alle tragedies,
maar in Nederland eigenlijk minder
bekend. Maakt onbekend ook onbe
mind?
"Misschien wel. Er zijn wel een aantal
redenen te noemen.
Aischylos is nog moeilijker Grieks, nog
moeilijker om te lezen en dus ook min
der toegankelijk. Euripides wordt alge
meen als de makkelijkste gezien en
daarom wordt vaak voor werk van hem
gekozen. Aischylos is meer statisch en
verheven, zijn taalgebruik ligt verder af
van wat we normaal vinden, zal ik maar
zeggen. Maar juist daarom vind ik het
heel erg aardig dat Oresteia nu bij de
kop wordt gepakt. Ik ben buitengewoon
benieuwd hoe ze dat gaan doen. Ik
neem toch aan dat het stuk in een
behoorlijk nieuw jasje gestoken is".
In het seizoen 1978-1979 bracht theater
groep De Appel in de regie van Erik Vos
een heel eigen bewerking van de Oresteia.
"Dat was een geruchtmakende voorstel
ling", herinnert Herman Nauta zich.
"Erik Vos wilde met die voorstelling
vooral de adsurditeit en de gruwel van
de oorlog benadrukken
Oresteia als pleidooi voor pacifisme dus.
Waar gaat Oresteia volgens Nauta over?
Wat is de essentie, wat zou hij er voor
zijn leerlingen uithalen? Hij denkt lang na
en formuleert dan voorzichtig:
"Agamemnon stelt, -populair gezegd
zijn carrière boven zijn gezin. Hij is
bereid zijn eigen dochter te doden om
maar als held naar Troje te kunnen gaan
en daarmee de toorn van zijn vrouw
(Klytaemnestra) trotserend. Dat is heel
actueel. Hoe ver moet je gaan, in carrière
en status? Ten koste van wat of wie?
Waar ligt de grens? En dan natuurlijk de
wraak. Klytaemnestra wreekt zich op
Agamemnon, voor de dood van hun
dochter. Zij vergeldt kwaad met kwaad.
De zoon Orestes, op zijn beurt, wreekt
weer de dood van zijn vader door moe
der Klytaemnestra te vermoorden. Mag
je moord wreken met moord, is een
belangrijke vraag in het stuk. Aan het
eind moet Orestes verantwoording
aflegggen voorz'n moedermoord. Wan
neer mag je je moeder doden, mag dat
wanneer zij jouw vader heeft gedood?
Dan praat je dus over essentiele normen
en waarden. Over een rechtssysteem en
rechtspraak ook. Een stapje verder en je
kunt er een discussie over de doodstraf
uit laten voortkomen. Mag je iemand
doden, omdat hij iemand heeft
gedood?".
Stilte. Een glimlach, instemmend: "Weet
je, dat is nou één van de aantrekkelijke
kanten van de oudheid, dat er zo veel
verschillende aspecten aan zijn. En iede
re tegenwoordige tijd geeft wel weer
aanleiding om bepaalde dingen eruit te
pikken
De Oresteia als muziektheater wordt vijf keer opge
voerd in de Grote Kerk in Veere: op donderdag 12,
vrijdag 13 (2x), zaterdag 14 en zondag 15 oktober.
De officiële première is op 14 oktober als afsluiting
van de Zeeland Nazomer Festivals 1995 en als ope
ning van het 19e Festival Nieuwe Muziek. De
Nederlandse en Franse omroep maken opnamen
vooreen volledige televisie- en radio-uitzending. De
voorstelling wordt mogelijk gemaakt door subsidies
van het Fonds voor de Podiumkunsten en de Pro
vincie Zeeland. Informatie: Stichting Nieuwe Muziek
Zeeland in Middelburg.
Zeeuws Tijdschrift 5
