50 jaar Verenigde Naties
Leon Gordenker
De herdenking van de oprichting van
een organisatie is gewoonlijk, net als de
viering van de verjaardag van een per
soon, aanleiding tot vreugde en loftuit
ingen. De viering van vijftig jaar Ver
enigde Naties is niet zo eenvoudig. De
luister van de geboorte van deze organi
satie in San Francisco werd bijna onmid
dellijk gevolgd door niet alleen de kin
derziekten, maar bovendien door de
gedeeltelijke verstoting ervan door zijn
ouders. Als volwassen organisatie baart
de Verenigde Naties nog steeds veel zor
gen. De aard van de VN als zodanig is
zelf problematisch. Zelfs ervaren politie
ke leiders, laat staan het grote publiek,
begrijpen niet wat de Verenigde Naties
doet en waarom de VN bestaat. De toe
komst ervan is dan ook alles behalve
verzekerd.
De atmosfeer van dit moment in Was
hington zet aan tot ironische overden
kingen. Vijftig jaar geleden maakte de
regering van de Verenigde Staten vol
trots aanspraak op het ouderschap van
de VN. Nu echter, wordt deze organi
satie in het bestaan ervan bedreigd
door de houding van Amerikaanse
politici op sleutelposities en van grote
delen van het publiek. Elders in de
wereld blijven de centrale doelstellin
gen van de organisatie een onvervulde
belofte: ik hoef slechts de gruwelijke
voorbeelden te noemen van wat ooit
Joegoslavië was, Rwanda, Liberia, Af
ghanistan en verschillende bergstaten
in de Kaukasus.
Het vijftigjarig bestaan van de VN mag
dan ook niet de vorm krijgen van een
rustig verjaardagsfeest. Deze herden
king kan beter dienen als moment voor
een terug- en vooruitblik, dan alleen
maar om de VN te roemen. Daarom zul
len in het volgende enkele redenen wor
den aangevoerd waarom het systeem
van de Verenigde Naties gedoemd was
ontevredenheid te wekken, en waarom
het niettemin altijd grote beloftes in zich
droeg. Enkele specifieke kenmerken van
de organisatie zullen worden aangestipt,
alsmede enkele van de grote uitdagin
gen van de laatste halve eeuw.
Gedoemd ontevreden te stemmen
De VN was in feite gedoemd ontevre
den te stemmen. Dat is ook het geval
wanneer de organisatie briljante resulta
ten boekt, zoals deze dat nu en dan
deed.
Het Handvest van de Verenigde Naties
stelde, evenals waarschijnlijk de meeste
mensen die enige notie van deze organi
satie hebben, de doelstelling van hand
having van de vrede voorop. Echter, het
beheersen van internationale oorlogen
getuigt niet van eenvoudige hervormin
gen, maar is een revolutionair doel. Het
houdt in dat hele staatsapparaten, met
hun nadruk op defensie, veiligheid en
gevechtscapaciteit, moeten worden om
gevormd. Het houdt in dat hele legers
van diplomaten opnieuw moeten wor
den opgeleid en dat grote aantallen
defensie-experts moeten worden afge
dankt. Het houdt in dat de apparaten
van verkoop, propaganda en ontwerp
van de oorlogsindustrieën moeten wor
den ontmanteld.
Als een dergelijk brede revolutie in oor
logvoering al niet erg waarschijnlijk is,
dan zou van de VN tenminste verwacht
mogen worden dat deze organisatie
internationale conflicten beheerst. Ge
woonlijk heeft men hierbij het beeld van
de VN als onpartijdige bemiddelaar.
Maar hoe gaat dit in zijn werk? Het
Handvest geeft hierop het impliciete
antwoord, dat conflictbeheersing dient
te geschieden door overreding en af
schrikking. Dat is oude koek. Deze
methode wordt al 300 jaar gevolgd door
diplomaten en politici in het moderne
staatssysteem. Ze is in het verleden aan
leiding geweest tot ontevredenheid.
Waarom zou een internationale institu
tie, die afhankelijk is van zulke midde
len, tevredenheid opwekken, waar deze
zelfde methoden in het verleden eindig
den in treurnis?
Dan is er de vraag wie er eigenlijk wie
overreedt. Het formele model stelt dat
staten leden van de VN zijn. De stem
mingen vinden plaats door de lidstaten
in de Veiligheidsraad en de Algemene
Vergadering. Nu is de staat echter een
abstractie. En wie zag ooit een abstrac
tie iets doen? Het is duidelijk dat het de
mensen zijn die het grondgebied en het
volk regeren, d.w.z. de regeringen, die
de besluiten nemen en hun stem uit
brengen. Dus wordt de eerste afvaardi
ging van de VN, d.w.z. diegenen die de
besluiten nemen, ze uitvoeren, verdedi
gen en het proces volgen, gevormd
door regeringspersoneel. Dat niet alleen.
Deze groep vormt slechts een relatief
Professor L. Gordenker (foto: Anda van Riet)
Zeeuws Tijdschrift 15
