Aan Christoffel van den Berghe herinne
ren hier de grote zijdeachtige tulp als
bekroning en de enigszins wufte habitus
van de gefranjerde anjer. Het coloriet,
gebaseerd op schakeringen en derivaties
van rood, blauw en geel, verlenen dit
botanische bloemstuk een persoonlijk,
fijn accent, een gedistingeerde blanke
kleurigheid. Eenzelfde fijne distinctie,
een coloriet (con sordina), bezit in nog
hogere graad Goedaerts Boeket met de
pimpelmees (afb. 14). De witten zwe
men hier naar een zilverig grijs, de
geraffineerde kleuren der bladeren -
bruingroen, geelbruin en bronsbruin -
ondersteunen op even saillant als
gevoelige wijze de algehele opgewekte
toon. De Chinese vaas, ingehouden van
kleur, goed verantwoord zonder nadruk
kelijkheid geschilderd, is picturaal gelijk
waardig aan het boeket. Goedaert, door
zijn aard en studie levend in nauw con
tact met de natuur, gaf een nieuwe, ver
jongde, hymnische zetting van hetzelfde
thema dat meer dan een halve eeuw
geleden door Bosschaert de Oude was
ingezet.
Het oeuvre van Johannes Goedaert
vormt het sluitstuk van wat de Middel
burgse Brueghelgroep van bloemen- en
landschapschilders heeft voortgebracht.
Het Gezicht op Westhove (afb. 6) is in
zijn blanke helderheid een aantrekkelijk
staal van de algehele bevrijding uit het
schematisme, van het verwerpen der
overgeleverde formules tot het compo
neren en inventeren van fantasieland
schappen. Ook Goedaerts bloemstuk is
een eindfase, van de portretgroep van
bloemen. In de behoefte aan fraaie
bloemafbeeldingen wordt dan voorzien
door de bloemen- (tulpen-), insecten
en vogelboeken, gesierd met illustraties
naar tekeningen in waterverf. In deze
nieuwe richting bleek Goedaert al even
eens een respectabel peil te hebben
bereikt.
"Johannes Goedartius, pictor Mediobur-
gensis" zoals hij in een onderschrift bij
zijn portret in Metamorphosis Naturalis
wordt genoemd, heeft zijn hele leven,
van zijn geboorte in 1617 in Middelburg
gewoond tot aan zijn dood in 1668. Hij
was daar gehuwd met Clara de Bock,
die blijkbaar in haar mans experimenten
meeleefde: na zijn dood verzorgde zij,
samen met hun vriend, de medicus
theoloog Johannes de Mey, de uitgave
van het derde deel van Metamorphosis
Naturalis. Het echtpaar had twee kinde
ren: een dochter Clara, door Monsieur
de Monconys om haar schoonheid
geprezen, en een zoon Jacobus, een
"fraai jongman, gevierd en expert chi
rurgijn", die in Turkse gevangenschap
was geraakt en eerst na de dood van
zijn vader kon worden vrijgekocht met
behulp van vrienden. Johannes Goeda
ert werd in Middelburgs Nieuwe Kerk
begraven.
Johannes Goedaert, schilder en entomo
loog, moet zich in Middelburg en op het
eiland Walcheren op zijn plaats hebben
gevoeld. Achter zijn werken zien we zijn
persoonlijkheid rijzen: een waarnemer
en een werker, geen bohémien-artiest,
een kundig penseelvoerder, zorgvuldig
in leven en werken. Hij vermijdt het
gewoel, maar leidt geen kluizenaarsbe
staan; intellectuele stadgenoten als de
geleerde Johannes de Mey en de kunst
lievende boekverkoperen uitgever Jac
ques Fierens behoren tot zijn vrienden.
Niets briljants of zwierigs heeft Johannes
Goedaert, een ernstig man die, hard
werkend, rustige geluksstemmingen
moet hebben gekend in zijn huis, dat
uitzag op Middelburgs bescheidener Vij-
Boeket in Chinees vaasje. Paneel 28 x 22 cm. Particuliere collectie.
Zeeuws Tijdschrift 11
