De kapittelkerk van Kapelle De toren G.J. Lepoeter In Hoog van de toren (gids van de Pro vincie Zeeland, 1994) wordt de geïnte resseerde leek in een serie verkennin gen door de verschillende delen van de provincie gevoerd ook langs oude kerk gebouwen die de moeite van het bekij ken waard zijn. Een beknopt en duide lijk overzicht van de hand van M.P. de Bruin, voormalig hoofdredacteur van dit tijdschrift. Aan vele van de beschre ven kerken zijn in de loop van de tijd aparte publikaties gewijd; van eenvou dige brochures, bedoeld om de bezoe kers wat nader te informeren over de bouw- en verbouwgeschiedenis, tot wetenschappelijk onderbouwde scrip ties, die vaak bepaalde facetten tot in detail belichten. Na een jarenlange stu die plubliceerde ik onlangs een boek over de kapittelker van Kapelle onder de titel De Geheimen van de kerk van Kapelle onthuld, dat op 11 mei jongst leden werd aangeboden aan Drs. H. Eversdijk, lid van de Eerste Kamer der Staten Generaal. Niemand minder dan de grondlegger van de monumentenzorg in Nederland, Victor de Stuers, schreef over de kerk van Kapelle al in 1875: "Onder de Zeeuwsche dorpskerken bekleedt dit gebouw een eerste plaats". Waarom "een eerste plaats" kan men zich afvragen. Is dit gebaseerd op het bouwkundig concept; het volmaakte evenwicht in maatvoering en samen hang van de verschillende delen van het bouwwerk? Of de toch wel bijzon dere situatie, dat het gebouw sedert het gereedkomen van de laatste onder delen in het begin van de 16de eeuw, er nog altijd op dezelfde manier staat? De verheffing tot kapittelkerk mis schien; een eervolle gebeurtenis, die slechts zelden voor een dorpskerk was weggelegd? De Stuers, kenner bij uit stek, die het land afreisde om een inventarisatie van de "monumenten van geschiedenis en kunst" te maken, zal ongetwijfeld de totaliteit op het oog hebben gehad. Laten we maar eens aan enkele opvallende aspecten aandacht besteden. In grote delen van Zuid-Beveland wordt de horizon al sinds de middeleeuwen beheerst door kerktorens. Van de oor spronkelijk meer dan veertig exemplaren - waarvan sommige op niet meer dan een kilometer afstand van elkaar ston den - zijn er tegenwoordig nog maar twaalf bewaard gebleven. Hoewel er dus veel zijn verdwenen, bezit het eiland nog altijd de grootste en gaafst bewaar de groep middeleeuwse dorpstorens van Zeeland. Niet dat al deze torens op elkaar lijken en dus het Zeeuwse of Zuidbevelandse torentype zouden verte genwoordigen, integendeel. In wezen zijn de enige gemeenschappelijke ken merken van de Bevelandse torens het gebruik van lokaal geproduceerde bak steen en de plaatsing tegen de westge vel van het schip (op Kruiningen na). De oudste exemplaren (eerste helft 14de eeuw), zoals Kapelle, Wemeldinge, Baarland en Oudelande, kenmerken zich door spaarzaam versierde gevelvlakken en steunberen die maar tot halverwege de hoogte van de romp reiken. Bij torens uit de tweede helft van de 14de eeuw en de overgang naar de 15de eeuw zien we het metselwerk ver sierd door meer of minder opvallende spaarvelden en steunberen tot aan de trans (Nisse en 's Heer Abtskerke). Gro te afwijking is Kruiningen: een toren zonder steunberen met een achtkantige bovenbouw (die we ook in Groede en Poortvliet zien) en staande aan de zuizij- de van de kerk. Het beste zien we het verschil in bouw stijlen als we Kapelle met Kloetinge ver gelijken. Kapelle stoer en sober met nau welijks een stukje natuursteen te beken nen. De Kloetingse toren dateert van 150 jaar later: speels en opengewerkt met een overvloed aan natuursteen. Dit is typerend voor de invloed van de zgn. Brabantse gotiek uit de bouwtijd van deze toren, eind 15de eeuw. Grote bij zonderheid aan de Kapelse toren is de geheel uit baksteen opgetrokken spits, die nog uit de bouwtijd dateert. Een blik seminslag in 1932 zorgde voor flinke schade. Twee maanden later werd op aandringen van Monumentenzorg een bliksemafleider op de toren geplaatst, iets dat de architect bij de restauratie van 1922-1924 nog onnodig had geacht. Het eerste exemplaar van het boek De geheimen van de kerk van Kapelle onthuld wordt door de auteur overhandigd aan Drs. H. Eversdijk (I), lid van de Eerste Kamer der Staten Genraal. Foto: A/I. de Goffau. 12 Zeeuws Tijdschrift

Tijdschriftenbank Zeeland

Zeeuws Tijdschrift | 1996 | | pagina 14