Het Veere van Vaarzon Morel
de twee in laat-gotische stijl opgetrok
ken Schotse Huizen aan de Kaai. Het
Lammeken werd gebouwd in 1539. Met
zijn rijk versierde vensterbogen, ijzeren
muurankers en trapvormige topgevel
met overhoekse steunbeertjes, is het een
prachtig monument voor de Nederland
se bouwkunst uit de 16e eeuw. De
Struys werd in 1561 neergezet, als spie
gelbeeld van Het Lammeken maar min
der weelderig van uitvoering. Bovendien
is er in de loop der jaren veel aan en in
veranderd. Zo verdween de trapgevel,
werd de raamindeling gewijzigd en
heeft men over de oorspronkelijke pla
vuizen een houten vloer gelegd.
De Napoleontische tijd maakte een ein
de aan de wolhandel; het hoogtij van
Veere's bloei was toen allang voorbij.
Het Lammeken kwam in particulier
Nederlands bezit, De Struys werd
gemeentelijk eigendom.
In 1881 wilde de toenmalige eigenaar
Het Lammeken slopen; Victor de Stuers,
de 'vader' van de Nederlandse monu
mentenzorg, heeft dat kunnen voorko
men door het gebouw voor f 800,- te
kopen. Hij schonk het in 1907 aan de
Staat der Nederlanden met de verplich
ting "het als monument in stand te hou
den en voor zooveel noodig te herstel
len in den oorspronkelijken stijl en bij
herstelling zoo min mogelijk te vernieu
wen".
De Struys heeft van 1896 tot 1916
dienst gedaan als zomerverblijf voor de
Britse bankier en kunstliefhebber Albert
Ochs en zijn gasten. In 1899 kocht Ochs
het huis officieel en in 1916 betrok hij
het permanent. In dat laatste jaar werd
ook de eerste tentoonstelling van in
Veere verblijvende schilders in De Struys
georganiseerd. "Deze aesthetische
bedrijvigheid komt niet van de zijde der
echte inwoners", aldus de kunstcriticus
Plasschaert in Het Vaderland van 20 juni
1916. "Zij leven in onverschilligheid, of
in bedremmelde onwetendheid wat het
schoon betreft; evenmin vindt ge in dit
opzicht een activiteit der autoriteiten.
De Immigranten zijn in dit plaatsje in
deze richting de werkzamen." Plas
schaert trad bij het samenstellen van de
exposities herhaaldelijk op als adviseur
van Ochs; door hem afgekeurde werken
verdwenen in de kelder van het huis.
Aan de eerste tentoonstelling deden
Paul Arntzenius, Louis Bron, Lucie van
Dam van Isselt, Jan Heyse, W.F.A.I.
Vaarzon Morel, W.B. Tholen en H.J.
Wolter mee. Het jaar erop was het aan
tal deelnemers aanmerkelijk uitgebreid.
Tot de Tweede Wereldoorlog hebben er
tentoonstellingen in De Struys plaats
gehad, in later jaren ook van 'kunst
voorwerpen'.
Toen Ochs in 1921 Het Lammeken van
de Staat in bruikleen kreeg, werd ook
daarin een expositieruimte ingericht,
vooral voor werken van 'niet-Veerena-
ren'. Ochs stierf in december 1921zijn
dochter Alma Oakes heeft zijn werk
voortgezet. In 1947 schonk zij De Struys
aan de Staat en verkocht zij haar verza
meling meubelen, porselein, kleder
drachten en scheepsmodellen aan het
Rijk onder voorwaarde dat het Rijk
zowel De Struys als Het Lammeken als
museum zou exploiteren. De Schotse
Huizen werden op 10 juni 1950 voor het
publiek opengesteld.
De Vaarzon Morels kwamen in 1910
vanuit Renkum naar Veere. Zij vestigden
zich in De Oude Werf, het huis aan de
Noordzijde van de haven dat van de
J Jj
f-
4;- L.y
5
U:
glasschilder Albert Plasschaert, een neef
van de criticus Plasschaert, was geweest.
Vaarzon Morels atelier bevond zich aan
de Kaai, in het huis Den Spleghel; in de
Eerste Wereldoorlog verhuisde de fami
lie daarheen.
De schilder en graficus W.F.A.I. Vaarzon
Morel (1868-1955) volgde een oplei
ding aan de Kunstnijverheidsschool in
Haarlem en de Rijksacademie voor Beel
dende Kunsten in Amsterdam. Grote,
donkere olieverven en pasteltekeningen
maakten in Veere plaats voor lichtere en
impressionistische werken. Vaarzon
Morel ('Père') maakte studiereizen door
Europa, verbleef van 1943 tot 1947 in
Amsterdam en keerde vervolgens naar
Zeeland terug. Tot zijn werk behoren in
de eerste plaats landschappen, strand
gezichten, dieren (Zeeuwse paarden!),
mensen en bloemen. Als illustrator, maar
vooral als aquarellist blonk hij uit, het
geen (evenals het schilderen; maar liefst
12 schilders telt de familie vanaf de 17e
eeuw) een familietraditie zou blijken.
Zijn zoon Wim Vaarzon Morel sr (1901-
1982) kreeg zijn eerste lessen thuis in
Veere. Na een opleiding aan de Amster
damse Academie, in de jaren twintig,
werd hij leraar aan de Rijksschool voor
Kunstnijverheid. Kinderverlamming dwong
W.F.A.I. Vaarzon Morel, Vrouwen op het strand, olieverf, z.j.
Zeeuws Tijdschrift 21
